Grenzen in het Overijsselse landschap
Nederland, Overijssel, De Lutte
- 61
- 62
- 68
- 76
- 36
- 50
- 40
- 60
- 23
- 70
- 18
- 10
- 15
- 13
- 14
- 72
- 67
- 20
- 60
- 22
- 57
- 52
- 53
- 18
- 20
- 55
- 58
- 62
- 61
In de grensstreek tussen Denekamp en Losser kom je op het spoor van de fascinerende geschiedenis van grenzen. Landweren, grenspalen en -stenen vertellen elk hun eigen verhaal van begrenzen en bewaken. Als je er een ommetje voor over hebt, kom je zelfs langs de oudste grenssteen van Nederland. Fietsend over de Vrijdijk volg je het pad waarlangs vroeger patrouillerende grenswachters speurden naar smokkelaars.
NB Het verdient aanbeveling om eerst de routebeschrijving te lezen alvorens op pad te gaan; de route wijkt hier en daar af van de knooppunten om bij sommige bezienswaardigheden te komen.
Fietsen langs landschapselementen
Deze route is onderdeel van een serie fiets- en wandelroutes langs verschillende landschapselementen. Het Nederlandse landschap is een echt cultuurlandschap. Door de eeuwen heen veranderde de mens de natuur, bedoeld en onbedoeld. Die ingrepen in het landschap vertellen veel over het verleden. Op deze website kun je meer lezen over deze zogenoemde ‘leestekens van het landschap’ en over waar je ze kunt zien.
Fietsveiligheid route-informatie: houd op deze route rekening met onderstaande punten; pas je snelheid aan, houd rekening met tegenliggers en mederecreanten en ga waar nodig achter elkaar rijden.
• De meeste fietspaden op deze route zijn tamelijk smal, houd rekening met mederecreanten.
• In Duitsland bevat het halfverharde traject in het bos, tussen 40-70, erg veel gaten en hobbels; pas je snelheid aan.
• Tussen 67-60 is de kruising Plechelmusstraat en Bentheimerstraat onoverzichtelijk; kijk hier goed uit.
• Tussen 60-22 kan het pad naar Landgoed De Hakenberg erg modderig en slecht begaanbaar zijn.
Toegankelijkheid: deze route is minder geschikt voor extra brede fietsen (driewielers, bakfietsen, etc.), vanwege de grotendeels smalle fietspaden en bovenstaande punten.
• Start op parkeerplaats bij toeristisch infopunt Lutterzand, bij knooppunt 61. Fiets langs de meanderende Dinkel naar 62 en dan richting 68. Ga om de oudste grenssteen van Nederland te zien vlak vóór de A1 la, De Poppe. Na ca. 1,5 km even doorfietsen langs de parkeerplaats. Aan het einde van de weg bij een beek ligt de grenssteen aan je linkerhand. Fiets daarna terug en ga la, Zandhuizerweg, verder naar 68 en vervolgens naar 76, de Duitse grens over.
NB In Duitsland kan de routemarkering er soms anders uitzien dan de Nederlandse knooppuntenbordjes: tussen 76 en 70 vind je meestal wel bordjes met de bekende nummeraanduiding, maar soms even niet; volg in dat geval de witte bordjes met een groene fiets en een pijl.
• Fiets naar 76-36-50-40-60-23-70-18-10-15-13-14. Volg na 14 de route richting 72 over de Smuddeweg tot na het passeren van de smalspoorrails. Ga dan op de kruising met de Honingloweg rechtsaf (i.p.v. linksaf naar 72). Op volgende kruising (in Losser) la, Lutterstraat. Volg de Lutterstraat; net na de beek (klein bruggetje) volgt een S-bocht. In de tweede bocht ca. 50 m het zijstraatje in (nr.140), in het bos ligt rechts de markesteen. Daarna de Lutterstraat vervolgen. Volgende zijweg la, Veldmatenweg. Je rijdt nu weer op de knooppuntenroute naar 72.
• Fiets naar 72-67-60-22-57. Ga bij 57 richting 52. Om de landweer te bekijken: rijd op de Nijenhaerweg op de 2e kruising rd (je verlaat nu even de knooppuntenroute). Ga einde Nijenhaerweg la, Beuningerstraat. Eerste zandweg ra, Beuningerveldweg. Volg het fietspad rechtdoor. Ga aan het einde van het fietspad (bij het informatiebord over de Landweer) scherp la en volg de Beuningerveldweg. Kruising rd, Pandersdijk. Na 500 m (bij de Achtermaatsweg) ben je weer op de knooppuntenroute naar 52.
• Fiets naar 52-53-18-20-55-58-62-61.
Rechts van het fietspad krijg je een prachtige indruk van de rivier de Dinkel die hier door het landschap slingert. Als je geluk hebt kan je hier zo maar een ijsvogel tegenkomen. De steile zanderige oevers zijn ideaal als broedplaats. Bovendien is zijn voedsel – vis – binnen ‘handbereik’.
De oudste grenssteen van Nederland, daar kun je niet zomaar aan voorbijfietsen. Maak daarom even een kleine omweg. Daar waar je de grens van Nederland met Duitsland passeert kun je hem aan de linkerkant van de weg vinden. De steen dateert uit 1477 en bevat aan beide zijden het wapen van Bentheim. In later tijd zijn het nummer ‘20’ en de letters ‘N’ (van Nederland) en ‘H’ (van Hannover) in de steen.
De Dorpsbleek (links bij knooppunt 13) en het Bleekwachtershuisje in het centrum van Losser vormen een uniek monument. Het bleekveld werd in 1774 aangelegd en het Bleekwachtershuisje werd kort daarna gebouwd. Het bleekveld was vroeger een open ruimte in het dorp waarop het textiel werd gelegd om te bleken. De velden lagen altijd aan het water zodat het linnengoed constant natgehouden kon worden. De zon deed de rest. Na een paar weken was het textiel helder wit. Vaak stond er bij de bleek een huisje waarin de bleekwachter woonde. Hij was belast met het bewaken van het linnengoed. De laatste bleekwachter van Losser woonde tot 1955 in het Bleekwachtershuisje.
De steen die je in de bocht rechts van de weg aantreft is een markesteen. Markestenen dienden vroeger om het grondgebied van boerengemeenschappen (de marken) te markeren en af te bakenen. De stenen verloren hun functie als grenssteen toen in 1826 de gemeenten(grenzen) werden ingevoerd. Hierdoor raakten de markestenen in onbruik en vele verdwenen.
Grenzen waren er niet alleen om gemarkeerd te worden, maar ook om bewaakt te worden. Hier aan het einde van het fietspad vind je rechts van de weg de zeldzame restanten van een middeleeuwse landweer. Landweren zijn aarden wallen die werden aangelegd als versperring voor mogelijke vijanden. De landweer die je hier ziet bestaat uit twee wallen van vijf meter breed en anderhalve meter hoog. Tussen de wallen ligt een greppel.
De commiezenhut aan de Vrijdijk (bij knooppunt 20) was vroeger de hut van de commies: degene die belast was met de grensbewaking. Vanuit de hut kon de commies via kijkgaten de grens in de gaten houden en eventuele smokkelaars op heterdaad betrappen. Om minder op te vallen werden de hutten gedeeltelijk ondergronds gebouwd. Het beroep van commies werd in 1814 ingevoerd om de toenemende smokkelarij langs de grenzen tegen te gaan. Het waren voornamelijk gepensioneerde militairen die zich hiermee bezighielden.
Rechts van de commiezenhut staat een grenspaal. Vóór de paal staand ben je in Nederland, achter de paal bevind je je in Duitsland. Ook hier zie je, evenals bij de oudste grenssteen die we eerder op de route tegenkwamen, de letters ‘N’ en ‘H’ ingehakt. Dit gebeurde naar aanleiding van een grenstraktaat uit dat jaar. Verderop langs de Vrijdijk vind je links van de weg nog een grenspaal.
De Vrijdijk volgt het commiezenpad waarlangs de grenswachters hun patrouilles liepen. Een vetpot was het beroep van commies niet. Geld voor de aanschaf van het officiële blauwgrijze uniform hadden de meeste niet. Daarom liepen veel commiezen maar gewoon in hun dagelijkse plunje, zonder insignes en dergelijke. Veel animo om ‘grensjager’ te worden was er dan ook niet. Tijdens de Eerste Wereldoorlog waren er zo weinig commiezen dat de overheid besloot tot het inzetten van soldaten. In 1950 verviel het ambt van commies en namen douaneambtenaren hun plek in.
ANWB Podcast Verborgen Verhalen
In de ANWB podcast Verborgen Verhalen gaat Pascal van Hulst naar alle uithoeken van Nederland, op zoek naar mysteries. In seizoen 1 - aflevering 7 reizen we af naar de Lutte (vlakbij deze route), op zoek naar wat er waar is over een dier met vuurspuwende ogen. Wat klopt er van de talloze verhalen die de ronde doen over dit mythische dier?