Waarom zijn stroom en gas nu zo duur?

De prijzen voor elektriciteit en gas blijven (veel) hoger dan we jaren gewend zijn geweest. Hoe komt dat en vooral: wat moet je doen als je energiecontract nu of binnenkort afloopt?

Energieleveranciers kopen hun gas en stroom in op een Europese beurs. Hoeveel zij betalen voor gas en elektriciteit is een kwestie van vraag en aanbod. Voor gas is dat een prijs die van dag op dag verschilt, bij elektriciteit kan de prijs zelfs per uur enorm verschillen. De winter van 2020/2021 was strenger dan vooraf voorspeld en het duurde ook lang voordat de lente écht gearriveerd was. Terwijl gasreserves normaliter al in het voorjaar worden aangevuld, namen de voorraden begin 2021 alleen nog maar af. Uit angst voor nog zo’n strenge winter werden de reserves gedurende 2021 versneld aangevuld, met een grote vraag als gevolg.

Tegelijkertijd speelt natuurlijk de situatie met betrekking tot Rusland. Het begon al met een verminderde aanvoer van gas, vermoedelijk om toen druk te zetten op versnelde opening van de omstreden Nord Stream 2-gasleiding. Door de oorlog tussen Rusland en Oekraïne en de onzekerheid omtrent Europese sancties op olie en gas, blijven de energieprijzen stijgen. Ook de Europese afspraak om alle ondergrondse gasopslagen te vullen tot een vulgraad van minimaal 80%, heeft veel effect gehad op wat een kuub gast kost. Doordat er ook gas wordt gebruikt om elektriciteit op te wekken zie je ook daar hogere prijzen. Dit jaar verloopt als een stuk rustiger, maar zijn we nog lang niet op het prijsniveau van voor energiecrisis. Lees er hier meer over: energieprijzen winter 2023-2024.

Heb je langer geleden een energiecontract afgesloten met vaste prijzen voor meerdere jaren, dan hoef je je de komende tijd niet druk te maken over de stijgende energieprijzen. Je betaalt dan nog tot het einde van je contract de vaste tarieven die waarschijnlijk een stuk lager zijn dan de tarieven die nu gangbaar zijn.

Daar moeten we meteen een kleine kanttekening bij plaatsen. Als de prijzen voor energie hoog blijven, dan bestaat het risico dat (met name de kleinere) energiemaatschappijen failliet kunnen gaan, zoals we de afgelopen periode hebben zien gebeuren. Zij moeten immers stroom en gas aan hun klanten leveren onder de kostprijs. Als een energieleverancier failliet gaat, dan lopen de klanten het risico eventuele welkomstkortingen of te veel betaalde voorschotbedragen niet terug te krijgen. Gelukkig is het in Nederland wel zo geregeld dat je in zo’n geval niet zonder gas en stroom komt te zitten.

Mijn contract loopt (bijna) af, wat moet ik doen?

Als je contract afloopt, dan zal je energiemaatschappij niet blijven leveren tegen de oorspronkelijke tarieven. De meeste maatschappijen bepaalden tweemaal per jaar nieuwe tarieven voor alle klanten waarvan het oorspronkelijke contract is uitgediend, maar die nog steeds klant zijn. Inmiddels wijzigen enkele maatschappijen de variabele tarieven maandelijks. Je voelt hem aankomen, momenteel zijn die tarieven torenhoog. Verder kijken dan maar?

Een blik op de bekende vergelijkingssites leert dat het gras bij de buren nauwelijks groener is, door de hoge inkoopprijzen zijn alle contracten flink duurder dan voorheen. Als er überhaupt al leveranciers zijn die een energiecontract aanbieden. Het is voor energiemaatschappijen in deze nooit geziene tijden financieel heel riskant om contracten met een vast tarief aan te bieden.

Wie overstapt, heeft doorgaans vier keuzes: een vast contract voor 1 jaar, een meerjarig vast contract (meestal 3 jaar), een zogenaamd variabel contract waarbij de prijzen doorgaans tweemaal per jaar worden aangepast of een contract met van uur tot uur dynamische prijzen, zoals bij ANWB Energie. Een contract vastzetten biedt zekerheid, je weet waar je aan toe bent en als de prijzen verder stijgen, dan merk je daar tijdens je contractperiode niets van. Dat geldt echter ook voor dalende prijzen. Als de inkoopprijzen weer dalen, blijf jij nog steeds het huidige, zeer hoge tarief betalen. 

Lees meer: vast, variabel of dynamisch energiecontract?

Dynamische tarieven, is dat nu wel handig?

Energiemaatschappijen willen in de basis winst maken. Ze doen een voorspelling voor welke prijzen ze gas en elektriciteit gedurende een jaar kunnen inkopen en verhogen dat bedrag met een winst- en een veiligheidsmarge. Zijn ze aan het eind van het jaar meer geld kwijt aan inkoop, dan daalt hun marge, kunnen ze juist gunstiger dan voorspeld inkopen, dan maken ze meer winst. Onderaan de streep zijn alle energiemaatschappijen commerciële bedrijven die verwachten winst te kunnen maken op de tarieven die ze nu rekenen. Zelfs als die tarieven op dit moment iets onder de inkoopprijzen liggen. Dat betekent dus eigenlijk dat ze verwachten dat de prijzen zullen dalen. In het artikel 'wat kost 1 kWh?' lees je meer over hoe de kosten daarvan zijn opgebouwd.

Bij ANWB Energie werken we met dynamische tarieven. Als de inkoopprijzen van gas en elektriciteit stijgen, je eigen gas- en stroomprijs net zo hard meestijgt. Tegelijkertijd werkt het ook andersom. Als de energieprijzen dalen, daalt je eigen energierekening net zo hard. Onze kosten en winst halen we uit een vaste toeslag van 14 euro per maand. We hoeven dus geen winst- en veiligheidsmarge te rekenen op elke verbruikte kubieke meter of kilowatt. Gemiddeld genomen ben je op lange termijn daarom goedkoper uit. Omdat we niet werken met voorspellingen en winstmarges op het verbruik, kun je bij ANWB Energie maandelijks opzeggen, zonder boetes of gedoe. Je zit dus nooit voor lange tijd aan een contract vast.

Hoe pakte een dynamisch tarief afgelopen jaren uit?

De inkoopprijzen lagen in 2021 en 2022 veel hoger dan de jaren daarvoor. Vooral de gasprijs heeft in 2022 een aantal dagen recordhoogtes bereikt, bijvoorbeeld direct na de inval van Rusland in Oekraïne. Maar als we terugkijken, hebben de inkoopprijzen die je met een dynamisch tarief betaalt flink onder de vaste en variabele tarieven gelegen die de gemiddelde Nederlander betaalt (bron: CBS).

Hoe dat komt? De inkoopprijzen zijn weliswaar telkens al snel weer gekalmeerd. In oktober 2022 zijn deze zelfs gekelderd door volle gasvoorraden en minder verbruik. Maar energieleveranciers die vaste tarieven afgeven aan klanten lopen financieel enorme risico's als de inkoopprijzen onverhoopt toch weer gaan stijgen en bouwen daarom binnen hun tarieven grote zekerheidsmarges in.

Het vervelende: over de verwachting van de energieprijzen komende jaren valt weinig te zeggen, niemand weet immers precies hoe deze zich zullen ontwikkelen. En al helemaal niet nu, met alles wat er in de wereld gebeurt. De keuze is dus aan jou: kies je voor de zekerheid van een vast tarief, als dat al wordt aangeboden, wetende dat je energiemaatschappij verwacht een goede winst te maken op je contract? Ook met verder stijgende inkoopprijzen. Of kies je voor het dynamische tarief, waarmee je de kale inkoopprijs betaalt? Die kan stijgen én dalen, maar zelfs in de afgelopen winters gemiddeld de voordelige optie bleek.