ANWB Havenstedenroute

Er zijn drie mogelijkheden om de route te rijden

1.  Via Google Maps op je telefoon

Rijd de route met behulp van Google Maps op je mobiele telefoon. De route houdt hierdoor automatisch rekening met eventuele wegafsluitingen of omleidingen en is compatible met Apple Carplay en Android Auto waardoor je kunt navigeren via het infotainment systeem van je auto.

Zo werkt het:

Scan de QR-code:

Zorg dat Google Maps is geïnstalleerd op je telefoon (staat er meestal al op en is anders te downloaden via App- of Playstore)

Zit je al op je telefoion e nkun je de QR-code niet scannen? Klik dan op DEZE LINK

De startpagina van de route opent nu vanzelf op je telefoon

Let op: soms zal de route te lang zijn om in één keer te openen, dan wordt deze verdeeld in etappes die je achter elkaar kunt rijden: klik op de route/etappe die je wilt rijden, deze opent automatisch in Google Maps

Tip: Op MapRoute vind je een bibliotheek met meer dan 2000 routes voor auto, of motor. Hier vind je ook alle ANWB autoroutes. Meer weten? Bekijk de handleiding voor MapRoute.

2. Met de routebeschrijving (zie hieronder) en een bijrijder

Print de routebeschrijving van deze autoroute uit en neem deze mee.

Let op: in verband met de verkeersveiligheid is deze optie alleen geschikt voor het rijden van de route met een bijrijder die de route leest!

3. Met de gpx

Heb je een navigatieapparaat? Download dan de gpx (rechts op de pagina onder het kaartje) en upload deze in jouw navigatieapparaat. Hoe je dat doet verschilt per merk en apparaat. Je kunt het beste kijken op de site van het betreffende merk voor een handleiding en/of voor de gegevens van de support-afdeling (als je er niet uitkomt!). Bijvoorbeeld: Garmin of TomTom.

Snellaadpunten langs de route:

• Fahrenheitstraat 3, Harlingen, Vattenfall InCharge, 24/7 open (even doorrijden richting Midlum).

Let op: Gebruik de routebeschrijving alleen als je met een bijrijder op pad gaat en nooit als je zelf rijdt!

Startpunt: Noorderlaan 6, Wons.

1. Rij, met de kerk aan de linkerhand, over de Noorderlaan het dorp uit. Ga over de snelweg en rij bij de T-kruising met de richtingwijzer RD, richting Pingjum; 1,8 km verderop hetzelfde. Neem vervolgens de eerste weg schuin links (Burenlaan) en ga in Pingjum aan het einde van de weg LA (Pibemalaan). Volg de bocht naar links en ga bij de richtingwijzer RA, richting Zurich. Sla bij de T-kruising met de richtingwijzer RA, richting Harlingen (Nijenhuisweg). Einde weg LA (Riegeweg). Na circa 2 km sla je RA (Tolheksleane) en aan het einde van de weg LA, richting Den Helder. Neem op de rotonde de 2^e afslag RA, ga onder het viaduct door en ga vóór de dijk RA.
2. In Harlingen rij je over de spoorlijn en sla je meteen LA (Havenweg). Rij langs de vuurtoren en met bocht mee naar rechts. Ga de brug over, sla LA (Prinsenstraat)en ga vóór de brug RA (Noorderhaven); draai aan het eind met de bocht mee naar rechts en sla aan het einde LA (Voorstraat). Over de witte ophaalbrug (Franekertrekvaart), rij je de weg langs het kanaal uit. Volg de bocht naar rechts en ga meteen over snelwegbrug LA, richting Achlum. Rij langs Esso, volg de bochten en kruis buiten Harlingen de spoorlijn. Ga op de T-kruising met de richtingwijzer LA, richting Hitzum (Ieslumbuorren). Volg de lange bocht naar links en naar rechts en sla aan het einde van de weg RA (Achlumerweg). In Achlum hou je voorbij de kerk links aan, richting Arum (Monnikenweg). Ga aan het einde van de weg linksaf, richting Arum (Sytzamaweg). Rij door Arum en ga bij het tankstation (Tinq) RD. In Witmarsum bij de T-kruising met de richtingwijzer sla je LA, richting Schettens en direct weer LA (Easthimmerwei). Op de volgende T-kruising met de richtingwijzer ga je RA, richting Schettens (It Fliet).
3. Rij door Schettens en sla aan het einde van de weg LA richting Bolsward. Na 2,8 km op de kruising met het verkeerslicht ga je RD en meteen RA, Bolsward in (Tjerkweerderweg). Rij onder de snelweg door en naast de rotonde RD (Tjerkweerderweg). Ga aan het einde van de weg RA en meteen LA, blijf parallel aan de N-weg rijden. Ga aan het einde van de weg LA (Trekweg). Rij door Parrega, met het water steeds aan je linkerhand (Trekweg). Na circa 5 km rij je over de brug (Eniggaburren) en Workum in. Voorbij bedrijf ‘Bakker Workum’ sla je LA (Eniggaburren). Aan het einde van de weg hou je links aan en ga je over de spoorlijn. Rij door It Heidenskip en ga aan het einde van de weg LA, richting Koudum (Nieuweweg). Sla aan het einde van de weg LA (Dammenseweg).
4. Neem op de rotonde de 3e afslag RA, richting Balk. Rij onder het aquaduct door en ga bij de eerste rotonde RD. Neem op de 2e rotonde de 3e afslag RA, richting Oudega (Flinkeboskje). Na circa 3 km in Oudega sla je op de kruising met de richtingwijzer RA, richting Harich (Bokkeleane). Ga aan het einde van de weg RA (Lykeweg). Volg de bocht naar links (Lykewei) en neem op de rotonde de 2e afslag RA, richting Oudemirdum (Sminkewei). Na circa 900 m ga je RA over de witte brug (Beukenlaan) en waar het bos aan je linkerhand ophoudt, bij de ANWB-paddenstoel, ga je LA (Fonteinwei). Hou op de driesprong rechts aan (Fonteinwei) en ga in Oudemirdum op de T-kruising vóór de kerk RA (Lege Leane). Aan het einde van de weg ga je RA (Jan Schotanuswei) en meteen LA, richting Mirns (Huningspaed). Na 5,5 km in Mirns ga je LA, richting Stavoren (Wieldyk). Rijd door Laaksum.
5. In Stavoren ga je langs het gemaal en over de blauw-witte brug RD (Schans) en aan het einde van de weg RA. Over de witte brug de bocht naar rechts volgen (Stationsweg) en aan het einde van de weg RA slaan (Koeweg). Ga aan het einde van de weg LA, richting Hindeloopen (Noardermar). Ga over de spoorlijn. Sla in Molkwerum bij de richtingwijzer RA, richting Koudum (Stationswei). Ga over de spoorlijn en rij in Koudum RD (Spoarleane). Volg de weg en volg bij tankstation (Avia) de bocht naar rechts (Zwarteweg). Ga op de viersprong met de richtingwijzer LA, richting Workum (T. Van Der Walstraat, gaat over in Nieuwe weg). Na circa 1 km op de voorrangsweg sla je linksaf, richting Workum (N359). Ga na circa 3,5 km bij de richtingwijzer LA, richting Hindeloopen en na 100 m RA (Lange Leane).Ga over de spoorlijn en volg bij de molen de bocht naar rechts. In Workum ga je LA (Aldedyk) en over brug/sluis volg je de bocht naar rechts. Sla bij de richtingwijzer RA, richting Gaast, het centrum in.
6. Voorbij het centrum ga je bij de richtingwijzer LA, richting Gaast (Brouwersdyk). Op de splitsing met de richtingwijzer links aanhouden, richting Gaast (Doniaburen). Sla aan het einde van de weg RA, richting Gaast en rij door Gaast. Rij voorbij Piaam. Ga in Makkum op de rotonde de 1e afslag RA, richting Wons (Suderseewei). Neem op de rotonde de 1ste afslag RA, richting Wons en op de volgende rotonde de 1ste afslag RA, richting Exmorra (Hemmensweg). Rij over de brug (Carl Fellingerweg) en hou op de T-kruising met de richtingwijzer links aan, richting Exmorra (Meerweg). Rij door Allingawier. Ga over de kanaalbrug en ga in Exmorra aan het einde van de weg LA (Dorpsstraat).  Rij over het stalen ophaalbruggetje. Ga in Schraard aan het einde van de weg LA, richting Wons (Smidstraat). Sla op de driesprong RA (Wonserweg). Rij bij de kruising met de voorrangsweg RD (Wildinghelaan) en sla in Wons vóór de kerk RA, richting Wons (Noorderlaan). Hier eindigt de route.

Vanaf 1200 werd de Noordzee agressiever als gevolg van de schoksgewijze zeespiegelstijging. Het westelijk deel van de Waddenzee, dat grotendeels uit land bestond, veranderde in hoog tempo in een zee en bij een zware stormvloed in 1362 ontstond de Zuiderzee.

In 1891 presenteerde ir. Cornelis Lely zijn plannen voor de afsluiting van de Zuiderzee. Maar pas 27 jaar later, in 1918 toen de Zuiderzeewet werd aangenomen, kon met de werkzaamheden worden begonnen. Op 28 mei 1932 werd het laatste stroomgat tussen Friesland en Noord-Holland gedicht. Na de aanleg van de Afsluitdijk werd het water IJsselmeer genoemd, naar de rivier de IJssel die erin uitmondt. Door inpolderingen is het huidige IJsselmeer nog maar half zo groot als de oorspronkelijke zee. Maar met een oppervlakte van 1100 vierkante meter is het wel het grootste meer van Nederland.

Pingjum is een terpdorp. Het heeft een karakteristiek schuilkerkje uit circa 1600. In deze Fermanjekerk kun je een diaserie bekijken over het leven van Menno Simons (1496-1561), de Friese rooms-katholieke priester die  de doopsgezinde beweging in Nederland startte. Mennonieten uit ede hele wereld komen dit kerkje bezoeken. Verderop in Witmarsum herinnert een monument aan deze kerkhervormer.

Harlingen, de grootste Friese havenstad, telt wel 500 monumentale gevels, zoals aan de Noorderhaven, de Zoutsloot en in de Vijverbuurt. Gemeentemuseum Hannemahuis beschikt o.a. over scheepsmodellen, maritieme schilderijen en een Vestdijk-kamer. De bekende schrijver Simon Vestdijk werd in 1898 in Harlingen geboren. Zijn geboortestad speelt onder de naam ‘Lahringen’ in verschillende boeken een centrale rol. In de Vestdijkkamer van het museum is, naast een aantal andere zaken die met de schrijver te maken hebben, zijn complete werk in eerste drukken te zien (Voorstraat 56, open: di t/m za 10 – 17 uur, zo 12 – 17 uur).

Even buiten Witmarsum staat het Menno Simons Monument. Daar stond vroeger een klein huisje waar al in het midden van de 16e eeuw de Dopers uit Witmarsum en omgeving bijeenkwamen. Toen Menno Simons de katholieke kerk verliet en zich bij de dopers aansloot, sprak hij volgens de overlevering hier zijn geloofsgenoten toe.

In Bolsward was het water van de oude Middelzee en Marne eeuwenlang de levensader van de stad. Het historische grachten- en stratenpatroon in de binnenstad van Bolsward vormt een beschermd stadsgezicht. Het stadje kent nogal wat gevels uit de gouden eeuw. Zo weerspiegelt het 17e-eeuwse stadhuis, een schoolvoorbeeld van Noord-Nederlandse renaissance, de rijkdom en de trots van de stad. Met een versierde topgevel, een sierlijke toren met carillon en een monumentale raadzaal. Het rococobordes dateert van 1765. De toren huisvest Cultuurhistorisch museum De Tijd met gebruiksvoorwerpen en zilverwerk (Jongemastraat 2, open za. 10-13 uur, di t/m vr 11-17 uur). Naast de gotische Martinikerk op het Groot Kerkhof (1446-1466) staat het standbeeld van Gysbert Japicx, een Friese dichter en taalgeleerde (1603-1666) die de ‘Friese Vondel’ werd genoemd. In het Cultuurhistorisch museum is een tentoonstelling over Japicx opgenomen.

In Bezoekerscentrum Sonnema wordt alles uitgelegd over de Friese berenburg (voor meerijders: met proeflokaal, Stoombootkade 12). Liefhebbers van bier kunnen terecht in Biermuseum Us Heit (Snekerstraat 43), waar sinds 1985 bier met een ‘Fries’ karakter gebrouwen wordt en waar een biermuseum annex proeflokaal op afspraak te bezoeken is. Bekijk de grote wandschildering van een stadsbrouwerij, gemaakt door Henk Homburg, die in zijn jonge jaren deel uitmaakte van het kunstenaarscollectief Cobra.

Workum is een van de Friese elf steden. De stad heeft een langgerekte vorm omdat aanvankelijk alle huizen langs de vroegere stadsgracht, de Wymerts, werden gebouwd. Nu loopt hier de hoofdstraat, verdeeld in het Súd en Noard, waarin vele historische huizen te bewonderen zijn. Het centrum is het Marktplein (Merk) met de Grote- of St. Gertrudiskerk, de grootste middeleeuwse kruiskerk van Friesland: het koor dateert uit 1480, het schip is 16e-eeuws. De kerk bleef onvoltooid en werd in de 17e eeuw aan de westkant dichtgemetseld. Ook de toren werd niet volgens plan afgebouwd en kreeg als troost een tentdak en een koepeltje. In het Waaggebouw (1650) ernaast is het Museum Warkums Erfskip gevestigd, over Workums historie. Zo toont het bijvoorbeeld de stedelijke scheepshistorie: in de 15e en 16e eeuw werd er vanuit Workum intensief gevaren op Engeland en Frankrijk, later vooral op de Oostzeelanden (Merk 4. Open; vrijdag t/m zondag 13 - 17 uur).

In het Jopie Huisman Museum zijn schilderijen en tekeningen van de oudijzer- en lompenkoopman en kunstschilder Jopie Huisman (1922-2000) te zien. Het museum toont ook een replica van de Golle, de werkschuur van Jopie Huisman, met een deel van de verzamelingen die de schilder had: schoenen, gewichten, vodden, poppen… Jopie bewaarde alles wat hem aansprak of inspireerde (Noard 6. Open; medio maart di t/m za 13.30 – 17 uur, april t/m okt di en zo 13.30 – 17 uur, wo t/m za 10 – 17 uur).

Voorbij Workum voert de route langs de kleine en grote meren van Het Lage Midden; een ideaal gebied voor de waterrecreatie.

De Brink is het centrale punt van Oudemirdum. Het Informatiecentrum Mar en Klif geeft een overzicht van landschap, natuur, cultuur en historie in Gaasterland. Achter het gebouw ligt een kleine heemtuin met verschillende biotopen (Brink 4. Open: apr t/m okt di-za 10 – 17 uur, zon- en feestdagen 13 – 17 uur, jun-aug 13-17 uur, 27 apr, en 25, 26 en 31 dec gesloten). De naam Gaasterland is afgeleid van de ‘gaasten’ wat hoogten is in het Fries. De gaasten ontstonden in de ijstijd, toen het landijs het gebied omhoogstuwde. Nu bestaat het centrale deel van Gaasterland vooral uit gevarieerde bossen die in de 17e eeuw werden aangeplant.

De Riniastate, een classicistisch landhuis uit 1843, is een van de laatste Gaasterlandse buitenplaatsen (Star Numanwei 7-9, niet toegankelijk).

Aan de rand van het IJsselmeer blijkt de hoge ligging van het Gaasterland: de Oudemirdumer Klif en de Mirnser Klif rijzen bijna 12 m boven NAP op. Vanaf de kliffen heb je een prachtig uitzicht over het IJsselmeer. De kliffen ontstonden in de tijd dat het IJsselmeer nog Zuiderzee was en het er flink kon spoken en de zee hele stukken van de kust afsloeg.

Het deels 17e-eeuwse Rijsterbos (met dassenburcht) is een wandeling waard. Het 170 hectare grote gebied is nu eigendom van It Fryske Gea (Het Friese Landschap). In totaal leven hier meer dan vijftig soorten broedvogels, waaronder de wielewaal en nachtegaal. Het bos is bovendien van bijzondere historische betekenis omdat de vondst van een steenkist, in 1849, aantoonde dat Gaasterland al lang geleden werd gewoond. Minder oud is het vredestempeltje aan de Murnzerleane in Rijs, dat kort na de overheersing door Napoleon moet zijn opgericht.

Voorbij Laaxum, ter hoogte van Scharl, staat op de Roode Klif het monument ter herinnering aan de slag bij Warns (16 september 1345).

Bij binnenkomst van deze oudste stad van Friesland passeer je het moderne Hooglandgemaal, een van de grootste van Europa, dat per minuut maximaal 6000 kubieke meter water uit de Friese boezem in het IJsselmeer kan pompen. De bijbehorende Johan Frisosluis is de drukste doorgang tussen het IJsselmeer en de Friese meren. Per dag passeren hier honderden zeil- en motorboten. Bij de haven staat een standbeeldje van het legendarische Vrouwtje van Stavoren.

Hoewel een echte havenstad, ligt Hindeloopen niet aan deze autoroute. Toch is het een ommetje waard: het beschermde stadsgezicht met smalle grachten met scheepjes, hoge houten bruggetjes, oude gevels, straten met idyllische doorkijkjes en de sluis met het sluishuis (1619) en het 19e-eeuws houten klokkentorentje. De Leugenbank (1785) heeft een ingemetselde gevelsteen, die de ‘Wonderbaarlijke Visvangst’ voorstelt. Naast de scheve Westertoren staan het gerestaureerde voormalige stadhuis en het waaggebouw, met daarin het Museum Hindeloopen dat een beeld geeft van het roemrijke verleden van Hindeloopen (Dijkweg 1, open: apr t/m okt ma t/m za 11 – 17 uur, zon en feestdagen 13.30 – 17 uur). Hindeloopen is de vijfde stempelplaats in de Elfstedentocht. Het Eerste Friese Schaatsmuseum heeft de grootste verzameling schaatsen ter wereld en gaat uitgebreid in op de Elfstedenhistorie. Te zien o.a.: een afgevroren teen en de stempelkaart van Piet Kleine met de beroemde gemiste stempel (Kleine Weide 1-3).

Hindelooper schilderkunst vind je in verscheidene ateliers in het stadje.

Tussen Workum en Makkum liggen de Makkumer Kooi en Warkumerwaard. Toen het IJsselmeer nog Zuiderzee was lagen deze platen alleen bij laag water droog; nu liggen ze bijna altijd droog. In het najaar strijken grote groepen ganzen neer in de waarden die de waarden als broedvogelgebied gebruiken.

Piaam maakt samen met Allingawier en Exmorra deel uit van de Aldfaersroute. Het bakstenen kerkje dateert uit de 13e eeuw.

Makkum is beroemd om het aardewerk. In de vier eeuwen oude Koninklijke Tichelaar Makkum wordt het aardewerk nog steeds volledig met de hand gemaakt en beschilderd. In 2014 verhuisde de fabriek naar de rand van Makkum (de winkel is gesloten). In het centrum staan 17e-, 18e- en vroeg- 19e-eeuwse panden met fraaie gevelstenen. Het Waaggebouw (1698) biedt onderdak aan de VVV. Ernaast staat de waagpachterswoning (Pruikmakershoek 2).

Allingawier en Exmorra (Eksmoarre) zijn idyllische terpdorpjes. In Museumdorp Allingawier wordt in boerderij De Izeren Ko uitleg gegeven over de ûleborden (driekantige borden met twee sierlijke zwanen op de punt van de daklijsten van huizen). In het dorp zijn ook een schilderswerkplaats, arbeidershuisje, smederij, kerk, brandweerhuis en stropershut te bekijken. Op sommige dagen rookt de palingroker hier verse aal (Meerweg 4). In het voormalige dorpsschooltje van Exmorra is nu een oude grutterswinkel gevestigd. In het achterhuis is een authentiek schoollokaal uit 1885 (Dorpsstraat 52).