Groene Stellingroute de Beemster

In Purmerend wordt momenteel gebouwd en aan de weg gewerkt en zijn sommige fietspaden niet toegankelijk. Tijdelijk moet je rondom knooppunt 25 rekening houden met het volgende: komende van knooppunt 26 rijd je door het centrum van Purmerend over de Purmerweg en zou je LA moeten  over de Landsmeerstraat. Die afslag is tijdelijk afgesloten. Rijd RD tot aan de Oeverlanden, neem LA het voetpad en ga op het fietspad RA. Je zit nu weer op de route. Na het viaduct moet je LA de Purmersteenweg oversteken (hier staat knooppunt 25) en RA om de route te vervolgen.

Fietsveiligheid route-informatie: houd op deze route rekening met tegenliggers en mederecreanten en ga waar nodig achter elkaar rijden. Verder geen bijzonderheden.

Toegankelijkheid: deze route is in principe geschikt voor extra brede fietsen (driewielers, bakfietsen, etc.).

De groene Stelling is een beweging die inzet op gezond voedsel uit een prachtig, biodivers, waterrijk en toegankelijk landschap. Dicht bij de stad, met ruimte voor natuur, recreatie en klimaatadaptatie. Deze groeiende beweging van boeren, bewoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties bouwen hiermee verder op de kerngedachte van de oude Stelling van Amsterdam: binnen de Stelling ruimte voor voedselproductie en daarbuiten ruimte om landerijen onder water te zetten voor inundatie tegen een mogelijke vijand. Met haar focus op verbinding, biodiversiteit en duurzaamheid, vertegenwoordigt de Groene Stelling een vooruitstrevend model voor het realiseren van een leefbare en groene omgeving voor zowel huidige als toekomstige generaties.

De Stelling van Amsterdam is een 135 kilometer lange verdedigingslinie rond de hoofdstad die werd gebouwd tussen 1880 en 1920. De stelling was primair een waterlinie: bij oorlogsdreiging werd een brede strook land onder water gezet om zo de vijand tegen te houden. De stelling lag op afstand van Amsterdam, zodat er bij een belegering voldoende voedsel binnen de stelling zou zijn  om het bestand voor langere tijd vol te houden. Een serie van 45 forten beschermde de zwakke plekken in de linie, zoals dijken, wegen en spoorlijnen. In 1963 verloor de linie zijn militaire status. Sommige forten kregen een nieuwe functie. Sinds 1996 staat de Stelling van Amsterdam op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Alle forten op deze route zijn onderdeel van de Stelling.

De Beemster is een droogmakerij die 3,5 meter onder zeeniveau ligt. Je vindt er stolpboerderijen, mooie dorpjes en prachtige vergezichten over de diep gelegen polders. De lange laanstructuren van de wegen en sloten zijn goed zichtbaar door de eindeloze bomenrijen. De Beemster werd in 1612 drooggelegd omdat binnenwaterwater de steden bedreigde en er behoefte was aan meer landbouwgrond. De zilte klei bleek een goede voedingsbodem voor: aardappels, fruit, melk, groente, vlees en kaas. Zo werd dit gebied de voedselkamer van Amsterdam. Niet gek dus dat dit (gedeeltelijk) werd opgenomen in de Stellingzone. Purmerend, ooit een klein vissersdorp, groeide door deze handel uit tot een florerende handelsstad. Hier vandaan werden de Beemster producten verhandeld en verscheept naar Amsterdam. Purmerend kreeg in 1448 als enige plaats in de regio marktrechten en werd tijdens de 80-jarige oorlog – ter bescherming tegen de Spanjaarden – een vestingstad. Nog steeds komen er uit de Beemster veel verse producten. De polder is onderdeel van twee UNESCO werelderfgoederen, de Stelling van Amsterdam (nu onderdeel van de Hollandse Waterlinie met ruim 100 forten van Edam tot de Biesbosch) en Droogmakerij de Beemster.

Dit fort ligt niet direct aan de route, maar is de moeite van een bezoek waard omdat het een van de weinige forten langs de route is die je kunt bezoeken. Ga bij knooppunt 46 RA richting knooppunt 05 en rijd na je bezoek hetzelfde stuk terug om de route te vervolgen. Bekijk de slotgracht, de dikke muren, de gangenstelsels in het fort en zie hoe dit bijzondere erfgoed een prachtige herbestemming kreeg als luxe eco-resort. Je kunt (ook als je geen Wellness-gast bent) een kijkje nemen in het fort en iets gebruiken in het restaurant of op het terras.

Deze indundatiesluis is bijzonder vanwege zijn omvang: de sluis is veel groter dan alle andere inundatiesluizen binnen de waterlinie. De sluis werd tussen 1890 en 1891 aangelegd om bij een dreigende aanval de polder onder water te zetten. Via de sluis stroomde dan water vanuit het Noordhollandsch Kanaal in een deel van Beemster tot er een laagje water van zo’n 40 cm stond: te diep voor rollend materieel en soldaten, te ondiep voor boten. De sluis bestaat uit een sluisgedeelte in het dijklichaam en aansluitend een komgedeelte in de bovenpolder van de Beemster. Via deze kom werd water uit het Noordhollandsch Kanaal in de polder gelaten. Dit gebeurde twee keer: in 1940 en in 1944 (tot het einde van de Tweede Wereldoorlog in 1945). Die laatste inundatie zorgde voor veel schade bij de boeren. Toen de sluis de militaire functie verloor werd deze rond 1960 buiten werking gesteld en afgesloten met beton en grond.

Bijzonder aan dit fort is de hefkoepel. Dit technische hoogstandje kan vanuit de grond omhoog en weer omlaag worden gezet, effectief bij verdediging. Het is nog steeds bewapend met origineel geschut en mitrailleurstellingen. In het hoofdgebouw vind je een ontijzerings-installatie voor drinkwater en originele waterpompen. Het fort is niet geopend voor publiek, maar vanaf de openbare weg kun je dit fort in het polderlandschap wel bewonderen.

Het Fort aan de Jisperweg heeft één hefkoepel met zwaar geschut in plaats van twee, zoals andere forten. Tijdens de bouw van het fort moest het ministerie van defensie bezuinigen. Er staat niet veel meer overeind van de gebouwen die eens op het fortterrein stonden, maar de natuurwaarde van het gebied is hoog. Op het kalkrijke zand waarmee het terrein is verstevigd, groeien bijzondere plantjes zoals de akkerhoornbloem, reigersbek en zwanenbloem. In het fort overwinteren vleermuizen en in het uitbundige groen broeden vogels. Het fort is niet toegankelijk voor publiek.

Fort bij Spijkerboor is één van de grootste en modernste forten van de Stelling van Amsterdam. Het heeft twee verdiepingen en een draaibare pantserkoepel met twee originele Krupp kanonnen. Het fort werd juist hier gebouwd omdat het knooppunt van kanalen en dijken bij Spijkerboor een zwakke plek was in de verdedigingslinie. De bouw startte in 1913 en duurde ongeveer 2,5 jaar. Tijdens de Eerste Wereldoorlog bracht men het fort in staat van paraatheid. Onder leiding van de kapitein der artillerie Jhr. O.G. Bloys van Treslong verbleven er 300 soldaten op het fort. Iedereen had een eigen taak. Veertien soldaten waren verantwoordelijk voor het bedienen van het kanon en het aanvoeren van de munitie. Een handbediende ventilator zorgde voor frisse lucht. De kruitdampen en warme lucht gingen via de openingen naast de kanonnen naar buiten. Toen het fort de verdedigingsfunctie kwijtraakte was het enige tijd in gebruik als een militaire gevangenis voor pacifistische dienstweigeraars, militairen en NSB'ers. Ook werd het fort gebruikt als opslagplaats en oefenruimte van hardrockbands. De hedendaagse gebruikers zijn vooral vleermuizen en vlinders die hier tussen september en april de ideale plek vinden voor de winterrust: een vochtige plek met een temperatuur rond 10-12 graden. In 2024 is Fort bij Spijkerboor helaas niet geopend voor bezoekers. Check de website voor de laatste informatie.

De Rijp werd gesticht in de 13^de eeuw, maar dankt de mooie huizen vooral aan de welvarende 17^de, 18^de en 19^de eeuw toen de walvisvaart, haringvisserij en hennepteelt bloeiden. Het raadhuis uit 1630 is het oudste gebouw in het dorp. Vrijwel het gehele dorp ging in 1654 in vlammen op toen er brand uitbrak in een hennepkloppersmolen die zich snel uitbreidde. In Museum In ’t Houten Huis kun je een schilderij zien waarop de brand in beeld is gebracht.

Tussen de knooppunten 61, 06, 07, 08 en 09 vind je stalletjes en winkeltjes langs de weg waar je verse producten van de Beemster kunt kopen: kaas, melk, fruit. Zó van het land.

Fort Benoorden is gebouwd om de Beemsterringdijk, Purmerenderweg en Rijperweg in de Beemster te verdedigen. Het fort werd pas in een laat stadium (1907) aan de Stelling van Amsterdam toegevoegd. Bij de bouw van dit fort, dat onderdeel uitmaakt van het noordelijke front van de Stelling, maakte men gebruik van een aantal nieuwe inzichten. Een van de noviteiten die men toepaste was de aanleg van zogeheten poternes – met staal en beton overdekte gangen – die een veilige verbinding vormden tussen het hoofdgebouw en de geschuteenheden. Tegenwoordig wordt er tussen de dikke muren van dit fort wijn opgeslagen.

Fort bij Kwadijk ligt aan de dijk tussen de dorpen Kwadijk en Middelie vlakbij Purmerend en is nooit helemaal afgebouwd. De aardwerken, de wallen en de gracht waren in 1895 klaar. Maar met het fort zelf is men nooit verder gekomen dan een deel van de fundering. Toen de Stelling van Amsterdam in 1914 werd gemobiliseerd werden de bouwwerkzaamheden ‘tijdelijk’ gestaakt, maar nooit meer hervat. De toegangsweg, de fortwachterswoning en een loods zijn er nog. Het fort is privé-eigendom en niet opengesteld voor publiek.

 

Edam is één van de best bewaarde geheimen van Nederland. Slenter door het historische centrum en geniet van de allure van de monumentale panden, grachten en pleinen. Haar charme heeft deze stad te danken aan het rijke handelsverleden. De perfecte ligging tussen de Zuiderzee, de omliggende meren en het binnenland maakte Edam een florerende stad voor handel en nijverheid. Op de Dam werden de goederen verhandeld en verder vervoerd naar de omliggende gebieden. Tegenwoordig is er van deze dynamiek weinig meer te merken, maar de historie galmt nog na in de pittoreske straten en op de pleinen. Met een decor van grachten en diverse gevels is Edam een lust voor het oog.

Volendam, gelegen aan de voormalige Zuiderzee, kent een rijke geschiedenis van visserij. De karakteristieke vissersboten met hun grote zeilen zorgden voor druk verkeer in de Volendamse haven. Door de gunstige ligging was dit de plaats waar eeuwenlang kilo’s haring en andere vissoorten werd binnengehaald. Deze vis werd op de visafslag verkocht of gerookt in één van de rokerijen. Een harinkje happen op de Dijk met uitzicht over het kabbelende water is dan ook een favoriet van zowel bewoners als bezoekers. Bekijk in de Volendamse haven de karakteristieke Volendammer botters, kwakken en de veerboot naar Marken.

 

De Gouwzee en het Markermeer zijn al sinds jaar en dag populair voor watervertier. Ook onder zeilsporters is het erg populair. Na een dag op het water leggen de zeilboten weer aan in één van de jachthavens van Monnickendam: de grootste van Nederland! Geniet van het prachtige uitzicht over de havens of reserveer een plek aan boord van een zeilschip van de Bruine Vloot. Met een beetje geluk ben je getuige van het te-water-laten van een indrukwekkend zeewaardig plezierjacht, gebouwd op de scheepswerf in het oude centrum.