Hof te Zanderoute

Startpunt: fiets vanaf de parkeerplaats linksaf de Cloosterstraat op en rijd in oostelijke richting het dorp uit. Je rijdt dan rechtstreeks naar knooppunt 17.

Fietsveiligheid route-informatie: houd op deze route rekening met onderstaande punten; pas je snelheid aan, houd rekening met tegenliggers en mederecreanten en ga waar nodig achter elkaar rijden.
• Tussen 14-54 steekt de route ten zuiden van Kuitaart de drukke N689 over; kijk hier goed uit.
• Tussen 54-12 steekt het fietspad de rijbaan over (Vogelweg, bij Hengstdijk); zeker in het seizoen kan het hier druk zijn, kijk goed uit.

Toegankelijkheid: deze route is in principe geschikt voor extra brede fietsen (driewielers, bakfietsen, etc.), mits je rekening houdt met bovenstaande punt.

Alleen het protestantse kerkje herinnert nog aan de uithof Hof te Zande. Een uithof was een grote kloosterboerderij, vaak met uitgestrekte landerijen die door de monniken werden beheerd. De daadwerkelijke bewerking van het land werd overgelaten aan lekenbroeders, soms werd het land ook wel verpacht. Hof te Zande was in bezit van de cisterciënzer Abdij Ten Duinen, gelegen in West-Vlaanderen. Van de uithof zelf is niets meer te zien. Het overgebleven kerkje is de vroegere kapel van de uithof, rond 1575 verwoest, maar in 1609 weer opgebouwd met bouwmateriaal uit de ruïnes van het Hof. De oostgevel is nog van de oorspronkelijke 13-eeuwse kapel.

Na de inname van Hulst in 1646 vielen de voormalige goederen van het klooster aan de Prins van Oranje. Uit die tijd staan aan het pleintje met het toegangshek nog twee interessante gebouwen: het Huis te Zande uit circa 1648 (huisnr. 11 links van de poort) en een koetshuis (rechts van de poort). In het grote, grijs gepleisterde huis woonden de rentmeesters van het geslacht Collot d’Escury die vanaf de 17e eeuw tot 1973 het landgoed voor de Oranjes beheerden. Het koetshuis ertegenover dateert van 1890, de gevelstenen zijn echter van ca. 1700. Nog ouder zijn de twee stenen in de muur links van het koetshuis: dit zijn vroeg 15e-eeuwse delen van de graftombe van Gerard van Ghistelles.

Vanaf knooppunt 13 fiets je over de Boudeloodijk het ‘concessiegebied’ van een ander klooster binnen. Hier begonnen de monniken van Oud-Lamswaarde, een uithof van de Abdij van Boudeloo, rond 1225 met hun bedijkingswerk. De uithof werd verwoest tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Niet ver van de oude locatie ontstond het huidige dorpje Lamswaarde. De polders ten zuiden van het dorp dateren, net als bij Kloosterzande, van de 13e eeuw. De dijken hielden echter niet altijd stand, zoals blijkt uit het ronde meertje – een weel of wiel – dat overbleef na een dijkdoorbraak. Bij het herstel werd de dijk in een boog rond het diepe stroomgat gelegd.

Tussen de landen van Hontenisse (met het Hof te Zande als centrum) en de landen van Hulst stroomde De Grote Vogel. In 1273 werd die kreek in het westen afgedamd, maar in de Tachtigjarige Oorlog werd hij onder water gezet. De kreek is nu vooral recreatie en hengelsportgebied, met in het zuiden een stukje natuurgebied: Vogel-Zuid.

Ossenisse, Lamswaarde, Hengstdijk – je zou denken dat veeboeren deze plaatsnamen hebben bedacht. Maar de werkelijkheid blijkt anders: in oude documenten heette dit dorp nog Hengisdic of Hainsdijc, dat wil zeggen de dijk waar iemand met de naam Hengis of Hein woonde. Overigens is die dijk al in het jaar 1161 opgeworpen, ook weer door Vlaamse kloosterlingen.

Op zoek naar een toepasselijk souvenir van deze fietsroute? Ga dan rechts van de dijk naar Landwinkel Oude Stoof. De geur geeft al aan wat hier verkocht wordt: appels, peren, pruimen en kersen uit de omliggende boomgaarden. Maar er liggen nog veel  meer verse streekproducten in de schappen (Zuiddijk 6, di-vr 9-12 en 13-18 uur, za 9-12 en 13-16 uur).

Ten westen van de oude polders van Kloosterzande en Lamswaarde lag het Hellegat dat Hulst vroeger zijn verbinding met de zee gaf. Verzanding maakte het mogelijk om in de brede geul polders te bedijken. In 1926 kwam met de aanleg van de Hellegatpolder een einde aan de inham die ooit zo ver het land indrong.

Vanaf knooppunt 10 kun je kiezen voor de route binnendijks of buitendijks (soms afgesloten). Beklim in elk geval af en toe de dijk voor het prachtige uitzicht op de platen en schorren in de Westerschelde. Door het leggen van dijkjes rond zulke platen is Zeeuws- Vlaanderen stukje bij beetje gegroeid. Bij Zeedorp liggen bij eb drooggevallen boten te wachten tot de vloed ze weer optilt. Vooral in de avondzon is dat een onweerstaanbaar gezicht.

In de Noordhofpolder ben je weer in een van de oudste polders. De naam verwijst naar de Noordhof, een filiaal van het Hof te Zande. Van hieruit bewerkten monniken de omgeving.