Redders op zee-route Ameland

Fietsveiligheid: Tijdens extreem natte periodes kunnen delen van fietspaden onder water staan.

Deze route voert over verharde paden en half verharde schelpenpaden.

Toegankelijkheid: deze route is in principe geschikt voor extra brede fietsen (driewielers, bakfietsen, etc.).

1. Vanuit het KNRM reddingstation Ameland-Nes (rug naar boothuis Koos Veldman) LA en op kruising LA, Ballumerweg. In Nes op kruising bij fietspaal nr. 962 RA ri. ‘Holwerd boot’, Rixt van Doniastraat. Volg weg RA ri. parkeerplaats, Verdekspad. Eerste weg (voor parkeerplaats) LA, Stokershiem. Bij kruising RA. Bij rotonde ri. ‘boot Holwerd’.

2. Bij bord ‘Tot ziens op Ameland’, voor veerdam, RA weg oversteken en pad in waar verbodsbord bij staat (m.u.v. fietsers). Op splitsing links aanhouden. Volg het buitendijkse asfaltpad langs het water. Dit voert naar het Reddingstation Ballum + museumschepen in de Ballumerbocht.

3. Vervolg buitendijks fietspad langs water en houd bij splitsingen altijd het geasfalteerde pad langs het water aan. Dit pad draait ter hoogte van Hollum vanzelf de dijk af. Beneden aan de dijk (bankje links, aan rechterhand Tjettepad) RD voor een bezoek aan het Paardengraf. Rijd daarna weer terug naar de kruising met het bankje en sla LA, Tjettepad.

4. Op kruising RA, Westerlaan. Bij kruising met Schoolstraat RA, Burenlaan. Bij de kruising voor de Sint-Magnuskerk LA, Oosterlaan. Op T-kruising LA, Herenweg. Einde weg RA, Schoolstraat, en houd rechts aan.

5. Einde weg, Zwanenplein, LA en direct RA, Oranjeweg. Bij 4-sprong (bij grote fietspaal met blauwwitte strepen) RD ri. ‘Strand’/’Vuurtoren’ voor een bezoek aan Maritiem Centrum Abraham Fock. Na het museumbezoek (rug naar museum) schuin RD ri. P Centrum, Bosweg. Negeer zijstraten en rijd RD over asfaltweg, Hollum uit en ri. bos.

6. Op T-kruising (bij bosrand/paddenstoel 24793) LA. Bij fietspad aan rechterhand (paddenstoel 22072) RA. Volg slingerend schelpenpad door Hollumerbos tot eerste kruising (paddenstoel 21740). Ga daar LA. Dit pad voert langs het Bunkermuseum Ameland. Blijf schelpenpad volgen. Einde schelpenpad weg oversteken en RA geasfalteerd fietspad volgen ri. Amelander vuurtoren.

7. Sla na vuurtoren, voor pannenkoekhuis Onder de Vuurtoren, bij fietspad LA. Volg fietspad door duinen. Je passeert het Engelsmansduun (aan het einde van het Jan Roepespad) met daarop een monument ter nagedachtenis aan de ramp met het fregatschip De Valk (op 10 november 1799 ten noorden van Hollum). Hierbij kwamen 419 mensen om het leven. Op kruising bij strandopgang Ballum (paddenstoel 21765) RD fietspad blijven volgen. Na opgang Ballumerblinkert schelpenpad dat naar rechts buigt volgen. Bij fietspad aan rechterhand (paddenstoel 20146) LA ri. Nes.

8. Bij volgende strandopgang (paddenstoel 20155) RA, Westerpad. Einde pad (paddenstoel 20720) LA fietspad langs weg volgen. Na bushokje LA. Je bent dan terug bij het KNRM-reddingstation Ameland-Nes, het beginpunt van deze fietsroute.

In 2024 bestaat de Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij (KNRM) 200 jaar. Een indrukwekkende mijlpaal. Al twee eeuwen lang staat de KNRM paraat voor iedereen die in de problemen komt op het water. Of het nu een zeeman in nood is, een vermiste surfer of een zeiljacht met een gebroken mast door harde wind, de bemanning van de reddingboten is 24 uur per dag stand-by om levens te redden, ongeacht de weersomstandigheden.

In 1824 was het redden van schipbreukelingen verre van vanzelfsprekend. Het kostte een tragische scheepsramp en een zeldzame reddingspoging, waarbij zes redders verdronken, voordat er een georganiseerd reddingswezen met reddingstations langs de kust ontstond. Er is veel veranderd in die 200 jaar: van roeireddingboten naar snelle motorboten en van kurken reddingvesten naar speciale overlevingspakken. Wat door de jaren heen onveranderd is gebleven, is dat KNRM’ers het werk geheel kosteloos en vrijwillig doen. De KNRM opereert al sinds de oprichting zonder steun van de overheid en kan haar levensreddende werk doen dankzij donateurs, nalatenschappen en giften.

Direct na de oprichting van de KNRM in 1824 kreeg Ameland de beschikking over een Groenlandse sloep, die in Nes werd gestationeerd. Een jaar later verrichtte deze roeireddingboot de eerste succesvolle redding: zeven bemanningsleden van de Britse brik Ann of Sunderland werden gered. Maar het reddingswerk kostte ook slachtoffers. In 1844 werd een opvarende van het schip Diane gered, maar kwamen twee redders om het leven. In 1861 ging het mis bij een poging om de opvarenden van het Noorse schip Dieppe Packet te redden. De reddingboot kapseisde, waardoor vijf redders verdronken. Twee jaar later verdronk een van de roeiredders van Nes tijdens de succesvolle redding van tien Noorse zeelui.

Tegenwoordig is de scheepvaart een stuk veiliger. Toch zorgen toerisme en watersport jaarlijks nog voor veel hulpverleningen. Het reddingstation van Ameland wordt gemiddeld tachtig keer per jaar gealarmeerd. De meeste acties vinden plaats vanuit het KNRM reddingstation in de Ballumerbocht, waar ook reddingboot Anna Margaretha permanent aanwezig is. In de museumhaven kun je bovendien verschillende historische reddingboten zien, zoals de Zeemanshoop uit Scheveningen, die 341 mensenlevens wist te redden en de Neeltje Jacoba, die gestationeerd was in IJmuiden en bij 256 reddingsacties meer dan tweehonderd personen wist te redden.

Op Ameland hebben paarden lange tijd een belangrijke rol gespeeld bij het vervoeren en lanceren van de reddingboten in de zee. Op 14 augustus 1979 ging het bij een van de lanceringen echter mis. De reddingbootbemanning van Hollum werd gealarmeerd, omdat het zeiljacht ‘Windspiel 4’ in nood verkeerde. Zoals altijd trokken acht paarden de wagen met reddingboot de branding in. De wagen belandde echter in een onverwacht diep deel in het water en de sliphaken, waarmee de paarden aan de bootwagen gekoppeld waren, gingen niet los. Hierdoor werden de dieren het water in gesleurd en verdronken ze. Het paardengraf, in de duinen bij Hollum, is een stille herinnering aan deze zomerdag.

Het loont in Hollum de moeite een kleine omweg te maken naar het kerkhof bij de Sint-Magnuskerk. Hier vind je verschillende graven van zeelieden en walvisvaarders. Je herkent ze veelal aan de in de grafstenen uitgehouwen schepen. Alleen de beroemde Amelander walvisvaarder Hidde Dirks Kat kreeg een ‘tijdelijke’ sobere steen. Het verhaal gaat dat de kapitein bij zijn sterven 300 pond woog en daarom niet naar zijn woonplaats Hamburg vervoerd kon worden. Het idee was dat dit later alsnog zou gebeuren. Dat is echter nooit meer gebeurd.

Het Maritiem Centrum van Ameland dankt zijn naam aan Abraham Fock, de medeoprichter van de Noord- en Zuid-Hollandsche Redding Maatschappij (NZHRM). Het centrum dompelt je onder in de verhalen van redders en zeehelden. Je kunt er een ‘echte’ reddingsactie meemaken en de paardenreddingboot ‘Abraham Fock’ van dichtbij bewonderen. De locatie van het museum is niet toevallig gekozen. Hier zat namelijk tussen 1826 en 1988 reddingstation Hollum. Zo’n veertien keer per jaar is het maritiem centrum het vertrekpunt voor de reddingbootdemonstratie met paarden, waarbij de dieren de reddingboot door het dorp trekken en via het Tjettepad naar het strand brengen.

Net na het Hollumerbos fiets je langs het Bunkermuseum Ameland. De voormalige keukenbunker is ingericht als klein museum en vertelt over de oorlogsgeschiedenis van het eiland. In de Tweede Wereldoorlog ging de KNRM in Nederland gewoon door met het reddingswerk. Tijdens de oorlogsjaren voeren de reddingboten meer dan achthonderd keer uit. Daarbij werden ruim 1200 personen gered, zowel vriend als vijand. De vrijwilligers stonden daarbij onder grote druk. Weliswaar voerden ze de rode kruisvlag, maar dat bood geen garantie tegen luchtaanvallen of inmenging door de bezetter.

Net buiten Hollum vind je de vuurtoren van Ameland. Het is een forse toren van 58 meter hoog, die met zijn rood-witte banden fotogeniek boven het Hollumerbos uitsteekt. De vuurtoren is in 1881 gebouwd om zeevarenden te waarschuwen voor de gevaarlijke zandbanken voor de Amelander kust. Tot het einde van 2004 was de vuurtoren bemand. Nu is de vuurtoren geopend voor publiek. De trip omhoog is lang, maar zeker de moeite waard, vanwege de kleine expo’s op de verschillende verdiepingen, maar vooral ook vanwege het uitzicht als je boven bent.

De stranding van het fregat De Vreede voor de kust bij Den Helder op 14 oktober 1824 was de directe aanleiding tot een georganiseerde vorm van het reddingswezen en daarmee ook het begin van de KNRM. Minder bekend is dat in diezelfde stormachtige nacht ten noorden van Ballum ook het Deense schip Louise Augusta strandde. Twee Amelanders waagden een reddingspoging. Zittend op een paard trotseerden zij de branding, zodat ze de trossen die vanaf de Louise Augusta waren uitgeworpen, konden oppikken. Vijf schipbreukelingen konden zo in veiligheid worden gebracht. Alleen de kapitein overleefde de stranding niet. Hij was overboord geslagen en verdronk.