ANWB HomepageStadswandeling Zaandam
Nederland, Noord-Holland, Zaandam
Zaandam ligt in een van de oudste industriegebieden van Nederland. De vele windmolens aan de Zaan brachten een grote bedrijvigheid. Waren het vroeger vooral houtzagerijen en scheepswerven, in latere eeuwen was de voedingsmiddelenindustrie (cacao/chocolade van Verkade bijvoorbeeld) belangrijk. De laatste tien jaar is er veel aan gedaan om het centrum aantrekkelijker te maken. Dat zie je onmiddellijk aan de speelse gebouwen die teruggrijpen op de oude Zaanse bouwstijl. Tussen de vele nieuwe winkels zijn er nog voorbeelden te vinden van de oude, groene, houten huisjes. Overal in het centrum, in oude en in nieuwe huizen, kom je cafeetjes tegen en winkeltjes met Zaanse spulletjes.
Hond mee: tijdens deze hele route zijn honden aangelijnd toegestaan.
Toegankelijkheid: deze route is geschikt voor mindervaliden. De bestrating van de stoep van de Stationsstraat is echter zeer hobbelig.
Wanneer het voor mindervaliden moeizaam of onmogelijk is om via het oversteken van het pleintje met de muziekkoepel het Inntel en Stadhuis te bereiken, kun je gebruik maken van een lift. Je moet dan de gracht niet overstaken, maar rechtdoor langs de Albert Heijn naar de lift.
Paden: de gehele route voert over verharde paden (tegels, asfalt)
Tip: Kom je met de trein? Start de wandelroute dan vanaf het station: loop het station uit, ga linksaf en meteen rechtsaf de Stationsstraat in en pak de routebeschrijving op bij punt 2.
1. Loop vanuit de ANWB-winkel linksaf. Steek bij het pleintje met de muziekkoepel de gracht over en loop verder langs de gracht, het water aan de linkerhand. Steek de weg over en loop omhoog. Links zie je het grappige, originele gebouw van het Inntel Hotel. Aan de rechterkant ligt het Stadhuis, ook al weer zo leuk verpakt in Zaanse gevels. Loop terug langs Primark en ga linksaf. Aan het eind van de straat rechtsaf, Stationsstraat, met hier en daar nog houten huizen.
2. Einde Stationsstraat rechtsaf. Aan het einde linksaf, naar de brug. Over de brug meteen rechtsaf en vóór de kerk linksaf, Noorderkerkstraat. Meteen voorbij de kerk rechtsaf. Eind Zuiderkerkstraat, bij T-spiltsing linksaf. Steek bij het kruispunt het zebrapad over en houd rechts aan. Ga de Klaas Katerstraat in. Steek het Talmaplein over en ga aan de rechterkant verder over de P.L. Takstraat. Neem de eerste rechts, Jan Windhouwerstraat. Neem het fietspaadje rechtdoor naar de Menno Simonszstraat. Einde straat rechtsaf en meteen linksaf. Op kruising rechtsaf, Burgemeester Smitsstraat. Bij pleintje meteen rechtsaf, de smalle D. Doniastraat in. Einde straat linksaf en meteen rechtsaf, Zuiddijk. Eerste straat linksaf, Schubertstraat. Bij het water rechtsaf en linksaf over de brug.
3. Na de brug schuin rechtsaf. Op plein linksaf en rechtdoor, Hogendijk. Op splitsing rechts aanhouden, Lage Horn. Scherp rechtsaf, Krimp. Na het Czaar Peterhuisje kun je zigzaggend – links, rechts, links enzovoort – naar het water van de Gedempte Gracht lopen. Ga rechtsaf om weer bij het beginpunt van de wandeling te komen.
Je zou het niet zeggen maar het gebouw telt twaalf verdiepingen en in de gevels zijn tientallen huisjes verwerkt. Toen het gebouw werd geopend in 2010 was er wereldwijd aandacht voor het spectaculaire ontwerp. Voor de 68 geveltjes zijn vier tinten Zaans groen gebruikt; daarmee is het moderne gebouw sterk verbonden met de oude bouwstijl in deze omgeving (ook al zijn deze ‘geveltjes’ absoluut niet van hout gemaakt). Het blauwe geveltje boven in de hoek verwijst naar een schilderij van Claude Monet uit 1871. De architect, Wilfried van Winden, werd door een collega beschuldigd van plagiaat. Die collega, Sjoerd Soeters, bedoelde dat het idee van de gestapelde huisjes niet door Van Winden was bedacht maar door hem. Door die ruzie kwam het gebouw nog vaker in de krant. Het hotel heeft 160 kamers.
Het nieuwe stadhuis van Zaandam, geopend in 2012, maakt deel uit van hetzelfde plan om de oude bouwstijl terug te brengen in de stadsvernieuwing. De vier grote nepgevels aan de stadskant zijn markant. Binnen werken zo’n achthonderd ambtenaren; het interieur is niet bijzonder.
Rechts voor het stadhuis staat ook een aantal gebouwtjes in ‘oude Zaanse stijl’. In één daarvan, Zaanstore, is dit voorjaar een informatiepunt van de VVV geopend waar ook Zaanse producten en ‘hippe souvenirs’ worden verkocht.
Vanaf de brug is over een trap naar beneden het lichtgroen geschilderde huisje te bereiken dat de beroemde schilder Claude Monet ooit schilderde. In 1871 was hij hier vier maanden en in die tijd maakte hij 25 schilderijen. De overgang van windmolens naar stoommachines was nog niet begonnen; Monet kon nog de oude Zaanstreek vastleggen. De schilderijen die Monet hier maakte zijn verspreid over de wereld. In het oude atelier hangen replica’s. Open: het hele jaar van vrijdag t/m zondag van 12:00 - 17:00 uur.
Als je vanaf de brug in de verte kijkt, zie je aan de linkerkant de bakstenen toren met het rode dak van de Verkadefabriek, zo’n honderd jaar geleden een van de motoren van de Zaanse industrie.
De groene Zaanse geveltjes zijn bekend; je ziet ze in Zaanstad en in de Zaanstreek. Die gevels zijn van hout. In de middeleeuwen, toen de kennis van de Romeinen over hoe je stenen moet bakken ver was weggezakt, was hout het meest gebruikte bouwmiddel. En vooral langs de Zaan: hier stond in de 17e eeuw meer dan helft van de Nederlandse houtzaagmolens. En hier waren veel timmermannen actief. Een bijkomend voordeel van hout was het lagere gewicht. Een stenen huis zou hier in de slappe veenbodem al snel wegzakken. Terwijl in andere steden in verband met het gevaar van stadsbranden afscheid werd genomen van het hout, bleef men in de Zaanstreek nog tot in het begin van de twintigste eeuw met hout bouwen. De kwaliteit was echter steeds slechter geworden, ook omdat de vraag naar huizen groeide. Met de woningwet van 1901 werd het bouwen met alleen hout verboden. Veel houten huizen verdwenen daarna geleidelijk. Pas laat in de vorige eeuw dacht men er aan dat het leuk zou zijn voor volgende generaties om de oude houten huizen te bewaren.
Het buurtje dat je over de Klaas Katerstraat binnenloopt heeft rode pannendaken en groenhouten gevels; weer lekker Zaans dus. Deze buurt werd gebouwd vanaf 1917, door een woningbouwvereniging. In 1901 was er een nieuwe wet gekomen waarin stond dat ook mensen die niet veel geld verdienden, recht hadden op goede huizen. De woningen werden versierd – kijk maar eens naar de zandstenen afbeeldingen boven de voordeurbogen: bloemen, eendjes, een kat, een hond, een zwaan, een bever een meeuw, sjouwende mannen, een molen – en de straten werden met een knik aangelegd en van groen voorzien.
Op Krimp 23, aan de linkerkant staat het Czaar Peterhuisje, beschermd door een stenen gebouw dat er overheen is gebouwd. Het werd van oud scheepshout gebouwd in 1632 en is een van de oudste houten huizen van Nederland. In 1697 logeerde hier Peter de Grote, de tsaar van Rusland. Hij kwam naar de Zaan om het vak van scheepstimmerman te leren. Moet je nagaan, zo groot was de roem van de Zaanse vaklieden toen. Rusland was toen behoorlijk armoedig geworden en Nederland was een van de meest ontwikkelde landen in de wereld, vooral in de scheepsbouw. Het schijnt dat de machtige tsaar, ook toen eenmaal duidelijk werd wie hij was, met de typisch Hollandse lompe directheid is behandeld; hij voelde zich daardoor vernederd en vertrok alweer na een week. Sinds het verblijf van tsaar Peter hebben vele beroemde machthebbers, Napoleon bijvoorbeeld, dit bijzondere huisje bezocht. Open: di.-zo. 10-17 uur.