Water en herten in de Amsterdamse Waterleidingduinen

Hond mee: Honden zijn niet toegestaan op deze route.

Toegankelijkheid: deze route is niet geschikt voor mindervaliden vanwege de duinpaden.

Paden: 98% onverhard, de route gaat helemaal over duinpaden.

1. Start bij ingang Panneland. Koop een toegangskaartje en wandel de Amsterdamse Waterleidingduinen in. Ga rechtdoor via het klinkerpad. Volg vanaf nu de blauwe markeringen. Ga na 500 m linksaf, dan verderop door een hek <Oude akkers>. Hou na 1 km bij bankje op splitsing rechts aan (blauw). Pad eindigt na 800 m bij klinkerpad. Ga hier rechtsaf (einde blauwe markering). Bij kruising met schuilhut rechtdoor. Na 200 m tussen kanalen door en steeds rechtdoor. Na 300 m bij einde pad bruggetje over en linksaf (water links van je) <Waterwinning>.

2. Na 550 m komen drie kanalen bij elkaar. Ga bij einde graspad linksaf en direct rechtsaf via breed hoofdpad. Volg pad 225 m, ga dan vlak voor kanaal rechtsaf (graspad, water links van je). Ga na 700 m bij einde graspad op klinkerweg rechtsaf. Je wandelt door een naaldbos. Hou na 300 m op splitsing rechts aan, blijf klinkerpad volgen. Ga na 600 m op kruising van paden rechtsaf via graspad (water rechts van je). Wandel na 375 m op kruising van paden rechtdoor. Volg slingerende pad langs het water 1,1 km.

3. Het graspad eindigt bij een klinkerpad. Ga hier linksaf. Na 275 m draait klinkerpad naar rechts; wandel hier rechtdoor via graspad (water rechts van je). Volg na 175 m de bocht naar links. Ga bij einde graspad op klinkerpad rechtsaf. Wandel bij kruising met schuilhut rechtdoor (schuin rechtsaf). Kans op vossen! Ga na 100 m, direct na pompgebouwtje, rechtsaf via zandpad. Volg verderop het hoofdpad naar links <Hertensafari>.

4. Na 350 m kom je bij een kanaal. Steek over via de stuw en wandel rechtdoor het bos in. Bij einde bos linksaf, volg het vage gras- en zandpad door de open vlakte. Na 400 m eindigt het pad bij een breed karrenspoor. Ga hier linksaf. Ga na ruim 150 m op driesprong rechtsaf, volg het brede pad. Hou na 400 m op splitsing links aan. Het pad eindigt voor een kanaal. Ga hier rechtsaf, dan door een bosje. Ga voor het bankje op klinkerpad linksaf. Steek het kanaal over, dan direct rechtsaf (graspad, water rechts van je). Bij einde pad linksaf, via klinkerweg omhoog. Hou na 50 m rechts aan: volg vanaf nu de oranje markeringen (later ook geel en wit-rood) <Museumbunker>. De oranje route komt uit bij een smalle brug. Steek het kanaal over en ga rechtsaf <Oranjekom>.

5. Wandel bij het pompgebouw rechtdoor. Ga bij breed hoofdpad linksaf, richting ingang Oranjekom/Oase (met daarachter een restaurant). Ga vlak voor de ingang rechtsaf, volg vanaf nu wit-rood <Vinkenbaan>. Na na 700 m rechtsaf, langs bankje (witrood). Volg beukenlaan 1,2 km rechtdoor. Aan het einde van het pad ga je linksaf, terug naar de parkeerplaats.

Dit stukje duin heet Panneland. Vanaf omstreeks 1855 tot 1948 stond hier een duinboerderij met die naam. En de boer leende de naam weer van de pannen, de duinvalleien die hij tot akkertjes omvormde. Hij groef de bovenlaag af om dichter bij het grondwater te komen en legde walletjes rond de akkers. Eenmaal begroeid met bomen en struiken vormden die een handige barrière tegen het vee en het stuivende zand. De sporen hiervan zijn nog overal terug te vinden. Wat je niet ziet is hoe zwaar het leven van de duinboer was: op de zandgrond wil weinig groeien en door de waterwinning verdroogde het gebied steeds verder.

Het water in de kanalen is opmerkelijk schoon – je kijkt zo tot op de bodem. Dat moet ook, want hier komt een flink deel van het Amsterdamse leidingwater vandaan. De winning startte in 1853, toen de Oranjekom werd gegraven (die passeer je verderop). Hiervandaan werd het water per pijpleiding naar Amsterdam getransporteerd. Voor één cent kon je toen een emmer duinwater kopen. In 1957 werd begonnen met het graven van deze infiltratiekanalen. Voorgezuiverd Rijnwater wordt per pijpleiding aangevoerd en zakt hier weg in de bodem. Na drie maanden wordt het water, gezuiverd en wel, weer opgepompt.

Al damherten gezien onderweg? Vast wel. Anders kun je dat wellicht goedmaken in deze Hazenhoek. De herten zijn ooit ontsnapt uit een hertenpark en hebben zich inmiddels flink voortgeplant. Leuk voor wandelaars, maar niet voor de natuur: door hun massale gegraas verdwijnen allerlei zeldzame planten. Daarom zijn de beheerders bezig het aantal herten geleidelijk terug te brengen. Maar er zijn er nog altijd meer dan genoeg te zien.

Bij het begin van de oranje markeringen kijk je uit over een opvallend hoog duin. De naam Museumduin verraadt de ontstaansgeschiedenis: in 1940 werden hier twee grote museumbunkers gebouwd en vervolgens afgedekt met een enorme laag zand. Hier lagen aan het begin van de Tweede Wereldoorlog belangrijke kunstschatten uit de Nederlandse musea opgeslagen. Aan het einde van 1941 moesten de kunstwerken in opdracht van de Duitsers naar andere schuilplaatsen verhuizen.

Bij de Oranjekom begon het allemaal in 1853. Vanaf dit verzamelbekken werd het water naar Amsterdam gepompt – en ook nu nog komen hier alle kanalen samen. Het pompgebouw uit 1931 huisvest inmiddels een bezoekerscentrum over de waterwinning en de natuur. Het kleine bemalingsgebouw verderop rechts is nog twee jaar ouder.

De open vlakte rechts van het pad is een oude vinkenbaan. Vooral op buitenplaatsen werden vanaf de 17e eeuw op zulke banen vinken en andere kleine vogels gevangen – om daarna in een kooitje of in de pan te belanden. Hoe dat in zijn werk ging? Vinken in kooitjes werden rond de baan geplaatst om wilde soortgenoten naar beneden te lokken. Die werden vervolgens met een groot net gevangen door jagers die ‘aan het vinkentouw zaten’. De vinkenjacht verdween toen in 1912 het houden van vinken in een kooi bij wet verboden werd.