Nooit meer in de file?

Het nieuwe forenzen: meer thuiswerken en anders reizen

‘Hybride’ is het nieuwe toverwoord als het om werken gaat: minder vaak naar kantoor en alternatieve vormen van woon-werkverkeer. Hoe gaat de praktijk eruitzien? Nooit meer file op dinsdag?

70 procent van de Nederlanders wil afwisselend thuis en op kantoor werken: een tot drie dagen thuis en de rest op kantoor. Zo blijkt uit onderzoek van de FNV onder 5300 mensen die thuis kúnnen werken. Het grootste voordeel: geen reistijd. 20 procent wil helemaal thuis blijven werken. Een kwart van alle thuiswerkers zegt op zoek te gaan naar een andere baan als ze fulltime terug naar kantoor moeten.

Het beste van twee werelden

Ook werkgevers zijn enthousiast. Werkgeversvereniging AWVN peilde de verwachtingen: 95 procent gaat ervan uit dat hun werknemers blijvend minimaal één dag per week thuiswerken. Werkgevers als ING, ABN Amro en Unilever denken dat het gemiddeld op een 50/50-verhouding uit zal komen. Ook de ANWB verwacht een blijvende mix tussen werken thuis, op kantoor of elders. Uiteraard geldt dit niet voor de Wegenwacht en mensen in de winkels.

Hybride werken lijkt het beste van twee werelden te zijn. Maar hoe gaan we dit voor elkaar krijgen en wat zijn de gevolgen voor kantoren, parkeerplaatsen en de drukte op de snelweg en in het openbaar vervoer? Hoe ziet het nieuwe forenzen eruit?

Extra drukte

Je zou verwachten dat de files wegblijven met deze thuiswerkvoornemens. Helaas blijkt de praktijk weerbarstiger. Sterker nog: deskundigen van Rijkswaterstaat en het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM) voorspellen dat de file ‘gewoon’ terugkeert. Bianca Damink van ANWB Verkeersinformatie: ‘Sinds eind april zien we een toename van het aantal files tijdens de ochtend- en avondspits. In juli stond er alweer 500 kilometer file op vrijdagmiddag. Dat is vergelijkbaar met een spits in dezelfde maand in 2019.’

Hoe komt dat? Damink: ‘Veel mensen die voorheen met het openbaar vervoer reisden, hebben een auto gekocht. Dat levert extra drukte op. Vooral op de dinsdag en donderdag, de dagen waarop mensen het liefst naar kantoor gaan.’

Nooit meer staan in de trein

Verkeerspsycholoog Gerard Tertoolen kan nog wel een reden bedenken voor dit treinmijden: ‘Door corona zijn we ons bewuster geworden van onze gezondheid. Dat kan ertoe leiden dat mensen de voorkeur geven aan individuele vormen van vervoer.’

Dat blijkt ook uit reizigersonderzoek van de NS en de TU Delft: een op de zes reizigers is van plan minder vaak met de trein te reizen – gemiddeld drie dagen per week – met als voornaamste reden het kunnen thuiswerken. Nooit meer hoeven staan in de trein, die wens zou weleens werkelijkheid kunnen worden.

Kans op hyperspits

Daarnaast komt onze voorkeur voor individueel vervoer ook voort uit het feit dat we gewoontedieren zijn, aldus Tertoolen: ‘De hang naar de auto blijft altijd.’ Dit kan zelfs leiden tot meer filedruk dan ooit, zegt Damink: ‘Als iedereen straks op dezelfde dagen naar kantoor gaat, zul je op die dagen een hyperspits zien.’

Niet tegelijkertijd

‘Het is een complexe puzzel om alle partijen zodanig op elkaar af te stemmen dat een hyperspits wordt voorkomen. Stel: we gaan straks allemaal op maandagochtend online vergaderen en stappen daarna in de auto naar kantoor. Dan verschuift de drukte alleen maar,’ legt verkeerspsycholoog Tertoolen uit. Als we gaan forenzen, is het dus belangrijk dat we dat niet massaal op dezelfde momenten doen. Dat kan door goed gedrag te belonen. Tertoolen: ‘Dinsdag en donderdag zijn de populairste kantoordagen. Geef werknemers bonussen om juist op die dagen thuis te werken.’

Voor de drukte op de weg kan een kleine verschuiving al een grote impact hebben, legt Damink uit: ‘Het verkeersaanbod op de snelwegen was in juli nog altijd zo’n 15 tot 20 procent minder dan in 2019. Het lijkt weinig, maar dit is genoeg om erg drukke dagelijkse spitsen te voorkomen.’ Ook later van huis gaan loont.

E-bike is een blijvertje

In de afgelopen coronaperiode nam 14 procent van alle reizigers de fiets in plaats van de trein. Specifieker: de e-bike. Dankzij de elektrische fiets stappen meer mensen op de fiets voor langere afstanden. Inmiddels is 23 procent van het totale e-bikeverkeer woon-werk gerelateerd. Dit bevalt goed, zegt 72 procent van de overstappers, zo blijkt uit cijfers van het KiM. Meer dan de helft verwacht ook nadat alle coronamaatregelen zijn opgeheven op de fiets naar het werk te blijven gaan.

Om het (zakelijk) gebruik van de fiets een impuls te geven, zijn vorig jaar de regels voor de leasefiets vereenvoudigd. Volgens cijfers van het KiM bood na vijf maanden al 10 procent van de werkgevers de leasefietsregeling aan. Daarnaast bieden steeds meer bedrijven faciliteiten voor fietsers, zoals een omkleedruimte (72 procent), douches (68 procent), en kluisjes (57 procent).

De nieuwe rol van het kantoor

Beslis zelf waar je het beste werkt, is het nieuwe adagium van veel werkgevers: thuis, op kantoor of elders. Wil je geconcentreerd doorwerken of juist een creatieve sessie houden met collega’s? Het kantoor krijgt een andere rol; die van sociale ontmoetingsplaats. Er zijn zelfs bedrijven die hun kantoor hebben opgedoekt, zoals camperdeelplatform Goboony. Het team komt nu elk kwartaal een paar dagen samen op een camping. Bij het nieuwe hoofdkantoor van de ANWB, dat in 2024 klaar zal zijn, komen nog maar tweehonderd parkeerplekken. Nu zijn dat er nog achthonderd.

Minder CO₂-uitstoot

Hybride werken is niet alleen goed nieuws voor werknemer (betere balans met thuis) en werkgever (tevreden, productieve werknemers), maar zeker ook voor het milieu. Minder mensen in de spits zorgt voor een betere doorstroming op de weg en minder drukte in het openbaar vervoer én draagt bij aan het verminderen van de uitstoot van stikstof en CO₂. Het woon-werkverkeer stootte over 2019 door lockdowns en thuiswerken zo’n 20 procent minder CO₂ uit dan het jaar ervoor.

Volgens verkeerspsycholoog Tertoolen is de tijd rijp voor dit nieuwe forenzen: ‘We hebben nu ervaren hoe kwetsbaar we zijn en hoe belangrijk onze gezondheid is. En dat forenzen slimmer kan. Wie weet wordt er binnenkort bij de koffieautomaat net zo vurig over snelle fietsen gepraat als over snelle auto’s.’