Wat is biomassa en is het duurzaam?

Als het gaat over verschillende manieren waarop je ‘duurzame’ energie kunt opwekken komt biomassa al snel ter sprake. Maar wat is biomassa eigenlijk en is biomassa wel zo schoon en duurzaam als het klinkt?

Biomassa is eigenlijk een veel breder begrip dan alleen een vorm van energie. Kijk je naar de letterlijke betekenis, dan is biomassa een stof van organische oorsprong. Hout en ander plantaardig materiaal zijn dus biomassa, maar dierlijke resten zijn dat bijvoorbeeld ook. Hebben we het over biomassa als energiebron, dan bedoelen we daarmee dat we deze plantaardige en soms ook dierlijke stoffen gebruiken om stroom, gas of warmte te produceren.

Welke vormen van biomassa zijn er?

Hoe we die biomassa gebruiken als energiebron verschilt nogal. Zo is het stoken van een paar blokken hout in je open haard een vorm van biomassa. Op grote schaal gebeurt het veelal door houtpellets mee te verbranden in kolencentrales. Ook het verbranden van organisch afval, zoals papier en hout, wordt gerekend tot biomassa.

Je kunt ook biobrandstoffen maken door mest of plantaardig materiaal te vergisten of te fermenteren. Denk bijvoorbeeld aan de bio-ethanol die tegenwoordig door E10-benzine gemengd is, vaak gemaakt uit suikerbiet. Een ander voorbeeld is biogas, gemaakt van mest of groenafval. Je raadt het al: ook dat zijn vormen van energie uit biomassa.

Hoeveel biomassa gebruiken we in Nederland?

In Nederland is een aanzienlijk deel van onze hernieuwbare energie opgewekt uit biomassa, maar dat aandeel neemt wel af. Aanvankelijk werd biomassa gezien als een eenvoudige en kosteneffectieve manier om te verduurzamen. Van 2016 tot 2020 werd bijvoorbeeld de aanschaf van pelletkachels gesubsidieerd.

Op dit moment wordt er steeds kritischer naar biomassa gekeken en ligt de aandacht vooral op zonne- en windenergie. Na een flinke stijging in de periode van 2016 tot 2021 is het aandeel biomassa in de Nederlandse energieproductie in 2022 en 2023 weer aan het dalen.

Is biomassa schoon en duurzaam?

Hier wordt het ingewikkeld, want er zijn verschillende definities van wat schoon, groen en duurzaam is. Biomassa wordt gezien als een hernieuwbare energiebron. Je verbrandt biologisch materiaal en daarbij komt CO² vrij. Maar als die bomen en planten weer aangroeien nemen ze die CO² ook weer op.

Biomassa kan leiden tot kortstondige toename van CO²-uitstoot

Daar zijn wel de nodige kanttekeningen bij te plaatsen. Allereerst moet je er zorg voor dragen dat alle gekapte bomen ook weer opnieuw aangeplant worden. Als we bossen kappen, maar vervolgens geen nieuwe bomen planten, dan is er weinig hernieuwbaars aan.

Daarnaast duurt het zomaar dertig tot meer dan honderd jaar voordat zo’n bos is teruggegroeid en alle uitgestoten CO² weer is opgenomen. Op de lange termijn is het dus hernieuwbaar, maar op de korte termijn zal het gebruik van biomassa zelfs leiden tot een toename in de CO² uitstoot!

Lees ook: Hoe groen is groene energie eigenlijk?

Biomassa kan ook invloed hebben op lokale luchtkwaliteit

Bij verbranding van biomassa komt er niet alleen CO² uit de schoorsteen, maar ook de nodige andere schadelijke stoffen, zoals koolstofdioxide, stikstof en fijnstof. Die dragen weliswaar niet direct bij aan opwarming van de aarde, maar zorgen wel voor een lokaal slechte luchtkwaliteit. Er is dan ook veel te doen geweest over de bouw van biomassacentrales in Nederland. Omwonenden waren bang voor gezondheidsklachten door de slechtere luchtkwaliteit.

Hoe schoon is de gehele keten?

Als laatste is het ook belangrijk om te kijken naar de gehele keten. Het gebruik van biomassa zelf mag dan circulair zijn, maar de productie en het transport zijn dat doorgaans niet. Denk bijvoorbeeld aan de machines die gebruikt worden in de bosbouw of houtpellets die vanuit Noord-Amerika per diesel gestookt vrachtschip deze kant op worden vervoerd.

Kort samengevat: de voor- en nadelen van biomassa

Voordelen:

• Hernieuwbaar (alleen op de lange termijn)
• Betrouwbaar omdat het niet afhankelijk is van weersomstandigheden
• In overvloed aanwezig 

Nadelen:

• Erg duur door de investering die gedaan moet worden, het oogsten, vervoeren en de opslag van productie.
• Biomassacentrales nemen veel ruimte in 
• Negatieve impact op het milieu. Denk hierbij aan grootschalige ontbossing en afname van biodiversiteit. Maar ook aan verslechterde luchtkwaliteit door de uitstoot van stikstof, koolstofmonoxide en methaan(gas). 
• Niet efficiënt; het kost meer energie om energie uit organisch materiaal te verkrijgen dan het uiteindelijk oplevert. 

Wat vindt ANWB Energie van biomassa?

Wij zijn geen voorstander van het gebruik van biomassa voor het opwekken van stroom of warmte, maar stimuleren liever het gebruik van wind- en zonne-energie. Dit zijn schone écht duurzame energiebronnen, met een veel lagere impact op milieu en luchtkwaliteit.