De mooiste natuur van Mexico

Er zijn maar weinig landen met een grotere biodiversiteit dan Mexico. Tussen de koraalriffen van de Caribische Zee en de walvissen van de Grote Oceaan ligt een land van oerwouden, woestijnen en vulkanen. Ontdek de mooiste natuur van Mexico.

Sommige wereldreizigers komen op eigen kracht naar Mexico. De monarchvlinder heeft duizenden kilometers afgelegd voor hij zich laat bekijken bij Angangueo. De grijze walvis zwemt jaarlijks zo’n 20.000 kilometer tussen Alaska en zijn broedplaats Baja California. Reis je liever met een vervoermiddel, probeer dan de trein door de Koperkloof. Dit is een van de mooiste treinreizen van het continent. Of bewonder vanuit een boot de steile rotswanden en klaterende watervallen van de Cañon del Sumidero.

1. Mexicaans Californië: het aquarium van de wereld

Tot 1848 was heel Californië Mexicaans grondgebied. Nu ligt het bekendste Californië in de Verenigde Staten. Maar ook Mexico heeft nog zijn Californië: het 1220 kilometer lange schiereiland Baja California, geliefd bij surfers. In het binnenland vallen de cactussen en wijngaarden op, maar de grootste troef is de oceanische rijkdom. De Golf van Californië wordt wel het aquarium van de wereld genoemd, zo groot is de diversiteit aan vissen en zeezoogdieren, zoals de blauwe vinvis, zeeleeuw, zeeolifant en diverse zeeschildpadden.

Tussen januari en april is Unesco-natuurreservaat El Vizcaino de kraamkamer van de grootste reiziger onder de dieren: de grijze walvis. Die legt jaarlijks zo’n 20.000 kilometer af tussen de Noordpool en Mexico. In dit beschermde natuurgebied hebben aanbieders van walvisexcursies in het algemeen oog voor duurzaamheid. Je kunt vooraf checken of ze een Semarnat-licentie hebben, afgegeven door het ministerie voor milieuzaken.

2. Tussen cactussen en fantasiebomen in Baja California

Baja California is de droogste regio van Mexico. Deze streek die grenst aan de Sonorawoestijn is de geboortegrond van de cowboy-cultuur. Pas later waaide die over naar de Verenigde Staten. Tussen de rotsformaties en de 120 cactussoorten werden veel Hollywood-films opgenomen. De reus onder deze cactussen is de olifantcactus. Die kan ruim 15 meter hoog worden. Condors en andere roofvogels gebruiken hem soms als uitkijkpost.

Je kunt de cactussen tegen betaling bekijken in Valle de los Gigantes bij San Felipe. Maar je ziet ze ook langs de kant van de weg. In het beschermde natuurgebied Valle de los Cirios deelt deze cactus de hoofdrol met de metershoge cirio of boojumboom. Die staat soms recht als een kaars (=cirio), maar buigt door droogte vaak in merkwaardige kronkels. De eerste westerlingen die de boom zagen, konden hun ogen amper geloven. Daarom vernoemden ze de boom naar boojum, een fantasiefiguur bedacht door de schrijver van Alice in Wonderland.

3. Reis de reizende vlinders achterna bij Angangueo

De monarchvlinder weegt nog geen gram en is daarmee de lichtste wereldreiziger. Elk najaar trekken miljoenen van deze oranje vlinders van Canada naar de Mexicaanse hoogvlakte. Een afstand van bijna 4500 kilometer. De reis duurt ongeveer 25 dagen. In het voorjaar vliegen de vlinders weer een stuk noordwaarts, leggen eitjes en gaan dood. De volgende twee generaties voltooien de reis naar Canada. Pas de vijfde generatie keert terug in Mexico. Niet zo gek dat de Azteken de ‘monarchen’ zagen als de reïncarnaties van hun voorouders.

Deze trekvlinders hebben het door klimaatverandering en milieuvervuiling moeilijker. Laat dus niet meer achter dan je voetafdruk als je ze bezoekt in de biosfeerreservaten bij Angangueo, ongeveer 200 kilometer van Mexico-stad. De beste maand om de vlinders te zien is februari. Ze hangen in trossen aan bomen. Op zonnige (voor)middagen zijn ze het actiefst. Vanaf de parkeerplaats bij reservaat Sierra Chincua loop je in een klein uur naar het vlindergebied.

4. Cenotes: snorkelen in de grotten van Yucatán

Er zijn maar weinig landen met een grotere biodiversiteit dan Mexico. Je vindt er verschillende soorten (oer)woud, maar ook woestijnen, graslanden en kustlijnen met een nauwelijks overtroffen onderwaterwereld. In de regio Yucatán zijn bovendien duizenden cenotes: een woord uit de Maya-taal dat ‘kuil met water’ betekent. Ze zijn ontstaan door onderaardse rivieren in karstgebieden. Sommige cenotes lijken op een vijver of klein meer, maar veel zijn met water gevulde grotten. Het vaak opvallend heldere water varieert in diepte van zo’n 15 tot wel 100 meter.

Voor de Maya’s waren de cenotes heilige bronnen. Ze speelden een belangrijke rol in de levenscyclus. Voor toeristen zijn cenotes geliefde plekken om te zwemmen of snorkelen tussen vissen, schildpadden en zwaluwen. Die populariteit helpt de lokale bevolking aan inkomsten, maar zet het ecosysteem onder druk. Om deze kwetsbare natuur ook op langere termijn een bron van leven te laten blijven, is iets van het oude Maya-respect gewenst: beschadig de flora en fauna niet, smeer je bijvoorbeeld pas in met zonnebrandcrème als je uit het water bent.

5. Puerto Vallarta: waar de oceaan de jungle raakt

Het is geen geheim dat Mexico rijk is aan fraaie stranden en kusten. Vooral de Caribische kust trekt veel Europese toeristen. De westelijke kustlijn, langs de Grote Oceaan, is hier minder bekend. Toch is het daar gelegen Puerto Vallarta na Cancun een van Mexico’s populairste badplaatsen, zeker onder Noord-Amerikanen. Vanwege het tolerante klimaat en de LGBTQ-vriendelijkheid is de stad wel eens vergeleken met San Francisco. De ligging bij het kruispunt van oceaan, bergen en oerwoud maakt ‘PV’ ook een goede uitvalsbasis voor natuurliefhebbers.

In de heldere wateren zwemmen walvissen, dolfijnen, zeeschildpadden en reuzenmanta’s. Je kunt mee op snorkel- of walvisexcursies. Vooral tussen december en maart maak je kans om bultruggen te spotten. Je bent ook snel in de jungle. Met wat geluk spot je daar leguanen, apen, gordeldieren of zelfs jaguars. Maar vooral vogelliefhebbers vinden hier een paradijs. Rond Puerto Vallarta komen ongeveer 350 soorten voor. De namen geven al een indruk van de kleurenpracht: goudwangspecht, roodbuikzanger, regenbooggors.

6. Zwemmen bij de watervallen van Roberto Barrios

In de bergachtige jungle van de regio Chiapas waan je je nog in het Mexico van vóór Columbus. Ruim een kwart van de bewoners is hier van inheemse afkomst. Midden in de jungle vind je ook de oude Maya-stad Palenque, die ruim duizend jaar voor de komst van de Europeanen werd gebouwd. Dit Unesco-werelderfgoed is minder bekend en ligt verder van de toeristische hoofdroutes dan Maya-monument Chichen Itza. Maar de tempels en het paleis in het bosrijke decor zijn de reis zeker waard. Vanuit Palenque bereik je met de auto of minibus in een half tot anderhalf uur ook de mooiste watervallen van de streek: Aqua Azul, Misol-Ha en Roberto Barrios.

De watervallen van Roberto Barrios zijn niet de bekendste van de drie. Dat maakt ze geschikt voor wie meer rust zoekt. Bovendien nodigen de zes natuurlijke poelen tussen de watervallen uit tot zwemmen. Tussen november en april (buiten het regenseizoen) zijn de voorwaarden het best: helder en rustig water. Behalve de watervallen zorgen ook de brulapen voor muziek.

7. De krokodillen en de kerstboom van de Sumidero-kloof 

In Nationaal Park Cañon del Sumidero meandert de Grijalva-rivier tussen 1000 meter hoge steile rotswanden. Die zijn op sommige plekken kaal, maar op andere weelderig begroeid met bomen en struikgewas. Geen misverstand: je bent hier in de jungle van Chiapas. Bij Arbol de Cristal heeft de 750 meter hoge waterval het gesteente in de loop der tijd gebeeldhouwd tot een kerstboomvorm. De groene mossen die op de rotswand groeien accentueren dat.

De mooiste kennismaking met de kloof is een ruim twee uur durende boottocht vanuit Chiapa de Corzo. Langs watervallen en grotten. Houd je handen binnenboord: de meterslange krokodillen zien jou vaak eerder dan andersom. Andere dieren om naar uit te kijken: apen, leguanen en ruim honderd vogelsoorten, zoals pelikanen, ijsvogels, gieren en diverse kolibries. Helaas ligt er na het regenseizoen soms ook veel plastic. Het benadrukt dat dit natuurgebied kwetsbaar is. Laat er geen afval achter.

8. De Koperkloof: de grootsheid van Chihuahua

Je kent de naam Chihuahua waarschijnlijk vanwege het kleine hondenras. Maar de natuur in deze Noord-Mexicaanse staat is bepaald niet klein. Unesco-werelderfgoed De Koperkloof is zelfs het grootste canyon-systeem ter wereld. De zes kloven van dit uitgestrekte gebied zijn samen vier keer zo groot als de Grand Canyon. Veel plekken in dit nationale park zijn minder toegankelijk dan de Grand Canyon, maar een treinrit met de ‘Chepe’ biedt je prachtig zicht op de roodgroene rotswanden en ravijnen. De hele rit staat bekend als een van de mooiste van het continent, maar zeker de 360 kilometer van Los Mochis aan de Stille Oceaan naar Creel op 2400 meter.

De snelste en meest comfortabele trein is de Express, die er ruim 9 uur over doet. Onderweg wordt drie keer gestopt, waaronder een kwartier bij El Divisadero. Daar is het zicht op de kloof het mooist en kunnen foto’s worden gemaakt. Creel is ook een goede uitvalsbasis om de kloof te verkennen. Bekijk er ook de rotsen met hun paddenstoel- en kikkervormen. Met een speciaal ticket kun je de reis ook onderweg onderbreken en een paar dagen later verder reizen.

9. Bacalar en het meer van de zeven kleuren

Vlak bij de populaire Maya Rivièra toont de lagune van Bacalar de schoonheid én kwetsbaarheid van de natuur. Door diepteverschillen en verschillende mineralen licht het water op in steeds andere tinten blauw en groen. Vandaar de bijnaam ‘het meer van de zeven kleuren’. Het grootste wonder van dit meer zijn de stromatolieten die meters onder het water groeien. Deze rif- en rotsvormige gesteentes vormen de oudste levensvormen op aarde: ze groeiden hier al vóór de dinosauriërs rondliepen. Maar ze staan onder druk: door ontbossing en landbouw met pesticiden wordt de kwaliteit van het water slechter en verandert de kleur. 

Ook de exponentiële groei van het toerisme heeft de lagune het afgelopen decennium geen goed gedaan. Er is inmiddels een beweging naar duurzaam toerisme en op sommige plekken lijkt de lagune weer op vroeger, maar het evenwicht blijft broos. Houd het water dus zo puur mogelijk (voorzichtig met zonnebrandcrème en make-up) en laat geen afval achter. Zo vergroot je de kans dat ook toekomstige generaties dit oude natuurwonder kunnen bewonderen.

10. Cascada de Tamul: in een kano naar de waterval

In de noordoostelijke regio Huasteca Potosina kijken ze niet op van een waterval meer of minder. In deze streek van rivieren, oerwoud en kloven, klatert het water op veel plekken naar beneden. De hoogste waterval is de 105 meter hoge Tamul. Je komt er niet zonder inspanning. Eerste mogelijkheid: na een hobbelige autorit maak je een pittige wandeling met gids om de waterval van boven én beneden te zien. Tweede en populairste mogelijkheid: in een soort lange kano (panga) peddel je stroomopwaarts door de kloof. Vanuit Tanchachin of La Morena bereik je in ongeveer twee uur de waterval. Onderweg is er tijd om te zwemmen in de rivier of tussen de stalactieten en stalagmieten van de grot Cueva de Agua.

De beste periode om de waterval te bezoeken is tussen november-december en maart-april. Dan haalt het watergordijn niet de 300 meter breedte van het regenseizoen, maar de rivier stroomt rustiger en het water is meestal helder blauw.

11. Paricutin: Mexico’s jongste vulkaan

Er zijn tientallen Mexicaanse restaurants in Nederland die Popocatepetl heten. Ook Annie M.G. Schmidt bezong deze hoogste actieve vulkaan van Mexico (5426 meter). Maar Mexico telt veel meer vulkanen. Naar verluidt zo’n tweeduizend, waarvan 42 officieel erkend. Daarmee staat het land in de internationale top 10. De Paricutin is zo bijzonder dat CNN hem benoemde tot een van de zeven natuurlijke wereldwonderen. 

Het is een van de jongste vulkanen op aarde. De vulkaankegel ontstond pas in 1943. Lokale boeren hoorden ondergronds gerommel: de aarde opende zich en midden in een graanveld begon zich een vulkaan te vormen. Die werd groter en groter en zou maanden later dorpen in as en lava leggen. Van het dorp Paricutin steekt alleen een deel van de kerk nog boven het versteende lava uit. De vulkaan bleef 9 jaar actief, maar slaapt nu voor altijd. Je kunt vanuit Angahuan wandelen of paardrijden (ook met gids) rond of naar de vulkaankegel. Neem genoeg water mee en vertrek vroeg om de grootste hitte te mijden.