Wat is netcongestie?

File op het elektriciteitsnet

In het nieuws gaat het steeds vaker over netcongestie en netverzwaring. Netcongestie is het probleem: we willen meer stroom transporteren dan het stroomnet aankan. Netverzwaring is één van de oplossingen, al zijn er meer (deel)oplossingen.

Wat is netcongestie precies?

Elektriciteit moet worden getransporteerd van de plek waar het wordt opgewekt naar de plek waar het wordt verbruikt. Dat transporteren gebeurt via het stroomnet, een gigantisch netwerk van hoog-, midden-, en laagspanningskabels. Je kunt het stroomnet vergelijken met ons wegennet, dat bestaat uit snelwegen, n-wegen en het onderliggende wegennet, zoals je eigen straat. Het elektriciteitsnet omhelst alles van grote hoogspanningskabels en -masten tot aan de stroomkabels van het lokale elektriciteitshuisje tot je meterkast.

Elk deel van het stroomnet heeft een bepaalde capaciteit, de hoeveelheid stroom die je kunt transporteren. Er is sprake van netcongestie als we meer stroom willen transporteren dan (dat deel van) het stroomnet aankan. Om de vergelijking met het wegennet weer te maken: er ontstaat dan een soort file op het stroomnet.

Wanneer is de kans op netcongestie het grootst?

Netcongestie kan zowel voorkomen bij een grote vraag naar elektriciteit als bij een groot aanbod. Laten we beginnen bij de vraagkant: die is doorgaans het hoogste in de ochtend en eind van de middag/begin van de avond. Dat worden ook wel de piekmomenten genoemd.

Daarnaast kan er ook te veel aanbod van stroom zijn. Als het heel zonnig is, dan kan het voorkomen dat de zonnepanelen in een bepaalde wijk zoveel stroom opwekken dat het stroomnet het niet meer aan kan. In dat geval kan het zijn dat omvormers zichzelf uitschakelen.

Waarom zonnepanelen soms uitschakelen bij netcongestie

Het is niet zo dat netbeheerders een knop hebben waarmee ze op afstand zonnepanelen en omvormers uit kunnen zetten. Toch kunnen ze er bij netcongestie wel voor zorgen dat omvormers zichzelf uitschakelen. Er is namelijk afgesproken dat omvormers zichzelf uitschakelen wanneer de netspanning meer dan 10 procent hoger of lager is dan 230 volt.

In de praktijk betekent dit dat omvormers zichzelf uitschakelen als de netspanning lokaal meer dan 253 volt bedraagt. Soms verhogen netbeheerders lokaal de spanning om stroomuitval door netcongestie te voorkomen. Ze gebruiken de lokale netspanning dan als een soort regelknop. Als de netspanning weer op een normaal niveau komt springen de meeste omvormers vanzelf weer aan.

Wat merken consumenten van netcongestie?

Als je al een aansluiting op het stroomnet hebt, dan merk je als consument nog niet zo veel van netcongestie, behalve dat de omvormer van je zonnepanelen soms even uit kan schakelen. In sommige regio’s is door netcongestie geen ruimte meer op het stroomnet en dat betekent dat nieuwbouwprojecten vertraging oplopen. Het is bijzonder vervelend (en kostbaar) als jouw nieuwbouwhuis zo goed als klaar is, maar niet opgeleverd kan worden omdat de elektriciteitsaansluiting in de meterkast niet gerealiseerd kan worden.

Wat merken bedrijven van netcongestie?

Op steeds meer plekken in Nederland kunnen bedrijven geen nieuwe of zwaardere netaansluiting krijgen door netcongestie. Daardoor kunnen bedrijven niet groeien, verhuizen of verduurzamen en dat kan grote gevolgen hebben. Ook de aanleg van windmolens en zonneparken kan flinke vertraging oplopen.

Hoe kun je netcongestie oplossen?

Netcongestie kun je voor een deel oplossen door het stroomnet uit te breiden. Dat noemen we netverzwaring. Denk aan het aanleggen van nieuwe of het verbreden van bestaande wegen. Dat is niet de enige oplossing, we kunnen het stroomnet ook beter gebruiken. Net als dat op de gemiddelde snelweg alleen in de spits file staat, ontstaat ook op ons stroomnet alleen tijdens piekuren netcongestie. Door een deel van het stroomverbruik te verplaatsen naar andere, rustigere momenten kun je in totaal meer stroom transporteren over het net zonder dat je het net hoeft te verzwaren.

In de praktijk kan het daarom voorkomen dat bedrijven alleen een aansluiting krijgen als ze beloven enkel stroom af te nemen of terug te leveren op rustige momenten. Andere bedrijven installeren een grote batterij om tijdens piekuren geen stroom af te nemen en toch door te kunnen draaien. Ook kunnen bedrijven onderling afspraken maken om ruimte op het stroomnet te delen. Je spreekt dan af wie op welk moment stroom verbruikt.

Helpt een dynamisch energiecontract tegen netcongestie?

Met een dynamisch energiecontract heb je ieder uur een ander stroomtarief, afhankelijk van vraag en aanbod. Wie wel eens dynamische stroomprijzen van één dag heeft bekeken, die zal waarschijnlijk wel weten welke momenten van de dag er het meeste vraag is naar elektriciteit. Die hogere prijzen zijn een stimulans om een dele van je verbruik te verplaatsen naar rustigere, goedkopere uren. Hieronder zie je een voorbeeld van dynamische uurprijzen.

Je ziet duidelijk dat er vooral in de ochtend en einde van de middag/begin van de avond de meeste vraag naar elektriciteit is. Dat zijn dan ook de momenten waarop netcongestie vaak op treedt. Uit onze data blijkt dat klanten van ANWB Energie ook echt significant meer stroom verbruiken in de daluren en minder in de piekuren.

Daar moeten we wel meteen een kanttekening bij plaatsen. De tarieven van een dynamisch energiecontract zijn afhankelijk van de day-ahead prijzen. Dat zijn tarieven die een dag van te voren worden vastgesteld op basis van voorspelde vraag en aanbod en die gelijk zijn in heel Nederland. Netcongestie kan echter een heel plaatselijk probleem zijn. Hoewel netcongestie (net als files) doorgaans in de spits plaats vinden, is dat niet altijd het geval. Het kan dus zijn dat je midden op de dag je wasmachine aanzet in plaats van ’s avonds – en denkt goed bezig te zijn - maar dat je daarbij plaatselijk juist bijdraagt aan netcongestie.

Kortom, het is veel te kort door de bocht om te zeggen dat dynamische energiecontracten een goed middel zijn tegen netcongestie. Ze stimuleren wél om meer duurzame energie te verbruiken, op momenten dat er veel opwek en minder vraag is. Ook dat is al een mooie bijkomstigheid, bovenop het feit dat onze dynamische energietarieven sinds begin 2018 meer dan 80 procent van de tijd lager waren dan het landelijk gemiddelde volgens het CBS