De indrukwekkende bezienswaardigheden van Berlijn

Bezoek de voormalige controlepost Checkpoint Charlie en imposante musea als The Story of Berlin in Berlijn. Een stad met een rijke geschiedenis, een artistiek randje en indrukwekkende bezienswaardigheden.

Wat te doen in Berlijn?

Hoe vaak je er ook bent geweest, Berlijn is een stad vol hoogtepunten die niet snel verveelt. Van de beroemde bezienswaardigheden zoals de Brandenburger Tor en het Rijksdaggebouw tot het gemoedelijke Monbijoupark en de opengestelde landingsbanen van voormalig vliegveld Tempelhof-Schöneberg. In de donkere wintermaanden een grauwe stad waarbij de restanten van de Tweede Wereldoorlog kil aanvoelen. In de zomer daarentegen verplaatst het dagelijkse leven zich naar buiten en komen de terrassen en biergartens weer tot leven. Huur een fiets en ontdek de stad vanaf je stalen ros om onderweg te genieten van een verfrissend biertje. Dit zijn de indrukwekkende bezienswaardigheden van Berlijn.

1. Berlijn van boven in de stadstuin Klunkerkranich

Gedurende de periode van de Berlijnse Muur was Neukölln een wijk waar mensen van verschillende afkomsten woonden (door lage huurprijzen). Tegenwoordig is het een opkomende wijk waar vooral studenten en kunstenaars wonen. De multiculturele samenleving beleef je nog: struin door Sonnenallee en je wordt omgeven door Arabische restaurants en Turkse supermarkten.

Voor het beste uitzicht over Neukölln, met de skyline van Berlijn op de achtergrond, ga je naar het Klunkerkranich op het dak van Neukölln Arcaden: een stadstuin van 2500 vierkante meter. Lampionnen en gekleurde vlaggetjes zwieren hier in de wind boven de picknicktafels en houten vlonders. In de tuin groeit tijm, oregano en absinth-alsem die door barkeepers in de cocktails worden verwerkt, terwijl kinderen zich uitleven in de zandbak.

2. Nucleaire schuilkelder van museum The Story of Berlin

In de wijk Charlottenburg ligt de bekende winkelstraat Kurfürstendamm. Oorspronkelijk was deze straat, met symmetrisch geplaatste bomen, de route die de keurvorst van Berlijn vanuit zijn stadspaleis naar het jachtterrein in Grünewald volgde. Nu vind je er naast de luxe winkelketens ook het museum The Story of Berlin waar 800 jaar aan Berlijnse geschiedenis in twintig themazalen wordt tentoongesteld.

Bezoek de zaal over industrialisatie en voel de vloer trillen zoals in een echte productiefabriek. Ga ondergronds in de nog functionele nucleaire bunker onder Kurfürstendamm. Deze schuilkelder, die tijdens de Koude Oorlog werd gebouwd, biedt nog altijd bescherming aan 3600 mensen in geval van een nucleaire ramp.

3. Groots shoppen in Kaufhaus des Westens

In het begin van de 20^e eeuw groeide Berlijn uit zijn voegen, waardoor nieuwe wijken werden gebouwd rondom de Kurfürstendamm. In 1907 volgde het luxueuze warenhuis Kaufhaus des Westens, net achter deze winkelstraat voor de rijke bewoners van de nieuwe westelijke wijk van Berlijn. Voor wie net even wat anders zoekt dan het bekende en toeristische Potsdamer Platz. Met 60.000 vierkante meter, verdeeld over zeven verdiepingen, is KadeWe (Kaufhaus des Westens) na Harrods in Londen het grootste warenhuis van Europa.

Het gebouw zelf ademt historie. Kogelgaten van de Tweede Wereldoorlog zijn nog te zien in de muren en het gerestaureerde dak herinnert aan de inslag van een geallieerde bommenwerper in 1943.

4. Slot Charlottenburg: het grootste paleis van Berlijn

Charlottenburg was vroeger de rijkste stad van Pruisen en een aparte voorstad van Berlijn. Hier vind je Slot Charlottenburg: het zomerverblijf van de eerste Pruisische vorstin Sophie Charlotte. Dit imposante paleis werd in 1699 gebouwd en is met een breedte van 500 meter het grootste koninklijke paleis in Berlijn. Bovenop de 50 meter hoge koepel waakt een gouden Vrouwe Fortuna-beeld over het paleis, dat symbool staat voor het fortuin van de koninklijke familie.

De rococo danszaal is het pronkstuk van het paleis en een typisch voorbeeld van Pruisische welvaart. Uren werd er gedanst onder de vijf kristallen kroonluchters aan het welvende lichtblauwe plafond. 22 symmetrisch geplaatste ramen zijn omringd door ornamenten en spiegels met gouden lijsten.

5. De Joodse geschiedenis in het Jüdisches Museum

Voor musea met (na)oorlogse thema’s, is de wijk Mitte de plek waar je moet zijn. Bezoek de veertien permanente exposities in het Jüdisches Museum waar je leert over het Jodendom. Van het ontstaan van de religie, vervolging in de Tweede Wereldoorlog tot het heden.

Je vindt hier niet alleen foto’s en persoonlijke spullen zoals fotoalbums en overlijdensaktes, maar ook interactieve elementen. Kies bijvoorbeeld een van de biografieën om af te spelen op video of laat je eigen naam in het Hebreeuws schrijven. In het museum zijn ook lege kamers, waaronder Memory Void. Duizenden uit metaal geslepen gezichten op de grond staren je aan als je eroverheen loopt terwijl een enkel raam de enige lichtbron is.

6. Berliner Dom: pronkende protestantse kerk

De Berliner Dom is met 117 bij 73 meter de grootste kerk van Berlijn. Vanuit de Lustgarten vlak voor de kerk heb je vrij aanzicht op het bouwwerk uit 1465. De voorkant is rijk bedeeld met zuilen en engelenbeelden en de hoofdkoepel gekroond met een groot gouden kruis: ongebruikelijke versieringen voor een protestantse kerk.

Binnen vind je een van Europa’s grootste familiecrypten, met ruim negentig graven en tombes van Hohenzollern-familieleden – voormalig eigenaren van de kerk en bekend van kasteel Burg Hohenzollern in Zollern. Eveneens niet te missen is het wereldberoemde, op maat gemaakte Wilhelm Sauer-orgel met zevenduizend pijpen. Voor een uitzicht over de gehele wijk beklim je tot slot de 270 treden naar de top van de dom.

7. De glazen Dome van het Rijksdaggebouw

Een van de bekendste bezienswaardigheden van Berlijn is het Rijksdaggebouw, waar sinds 1894 het Duitse parlement zitting heeft. Met name de glazen Dome heeft een aantrekkingskracht op reizigers: het spiraalvormige pad leidt je langs de met 360 spiegels bedekte ijshoorn, die zonlicht weerkaatst naar de vergaderzaal van de Bundestag (vergelijkbaar met de Nederlandse Tweede Kamer). ‘s Avonds werkt dit andersom: licht vanuit de Bundestag-zaal wordt weerkaatst en hult de Dome in een sfeervolle gloed.

Tegenwoordig symboliseert de Dome de transparantie in de overheid, wat gedurende de Soviettijd niet het geval was. Sporen van deze periode zie je nog. Russische graffiti – van namen tot krabbels – zijn bewaard gebleven tijdens de renovatie en zijn zichtbaar op de verweerde stenen.

8. Ontsnap aan de hectiek in Monbijoupark

Aan de oevers van de Spree-rivier, nog geen 500 meter van het populaire uitgaansgebied Hackescher Markt, ligt Monbijoupark. Een park dat qua bekendheid wordt overschaduwd door het Tiergarten-park maar aan sfeer niet onderdoet. Berlijners komen hier op zonnige dagen om te picknicken en te luisteren naar de salsa- en tangomuziek uit de nabijgelegen strandbar van het park. Kijk vanuit de comfortabele strandstoel uit op de boten op de Spree-rivier met het eiland Museumsinsel op de achtergrond.

Het Monbijoupark is in twee delen gesplitst en wordt door een 9 meter brede promenade verbonden. Naast de goed onderhouden grasperken vind je hier een openluchtzwembad voor kinderen en een gratis toegankelijk houten buitentheater waar door lokale theatergroepen wordt opgetreden.

9. Brandenburger Tor: van scheidslijn tot eenheidssymbool

In hartje Berlijn vind je de Brandenburger Tor, een iconische bezienswaardigheid van de stad. Dit is de enige overgebleven poort van de 18^e-eeuwse stadsmuur om het historische centrum van Berlijn. De 26 meter hoge doorgang werd tot begin 19^e eeuw onder andere gebruikt voor tolheffing: wie het centrum in wilde, moest toegang betalen. Van de vijf passages waren alleen de buitenste twee voor de gewone bevolking. De middelste was enkel voor koninklijke familie, de twee aangrenzende voor aristocraten.

Bijzonder is dat gedurende de Koude Oorlog de Brandenburg Tor een gedeeltelijke scheidslijn was van Oost- en West-Berlijn, terwijl in 1957 beide kanten hebben geholpen met de renovatie. Nadat 30 jaar niemand onder de poort door kon lopen, is de Brandenburger Tor tegenwoordig het symbool van de Duitse Eenheid.

10. Fernsehturm: de hoogste toren van Duitsland

Een van de meest opvallende gebouwen in de Berlijnse skyline is de Fernsehturm. Met 368 meter is de televisietoren het hoogste bouwwerk in Duitsland. De ongebruikelijke locatie midden in de wijk Mitte is geen toeval. Bij de bouw in 1969 koos politiek leider Walter Ulbricht deze plek om de politiek-economische macht van de atheïstische DDR uit te stralen. Dat een kruis tevoorschijn komt wanneer de zon op de metalen vlakken van de bol schijnt, zagen Berlijners als een wraakactie van God.

In deze stalen bol bevindt zich een observatieplatform. Om hier te komen, stap je beneden in de lift en zoef je in 40 seconden tot 205 meter hoogte. Vanaf hier heb je een fenomenaal uitzicht over Berlijn met op een heldere dag zicht tot wel 40 kilometer ver.

11. Een labyrint aan blokken in het Holocaust Memorial

In de straat ten zuiden van de Brandenburger Tor ligt het indrukwekkende Holocaust Memorial. Precies 2711 betonnen blokken zijn hier in symmetrische rijen opgesteld op de 19.000 vierkante meter grote golvende grond. De breedte en lengte van de blokken is gelijk, de hoogte verschilt. Hoe dieper je het labyrint ingaat hoe hoger de blokken worden en ëje raakt. Net als dat Joden gedesoriënteerd raakten tijdens vervolgingen.

Opvallend is dat hier nergens graffiti te bespeuren is in tegenstelling tot de rest van Berlijn. Dit komt door de anti-graffitilaag die is gebruikt. Houd rekening met de betekenis achter het memorial: omgebrachte Joden worden hier herdacht. Ga dus niet op de blokken zitten of lopen, ondanks dat de verleiding groot is.

12. De originele Berlijnse Muur op Bernauer Strasse

Ondanks dat de Berlijnse Muur niet meer bestaat, vind je verspreid door Berlijn restanten van de grauwe scheidslijn. Zo ook in de wijk Mitte, waar over de Bernauer Strasse een 170 meter lang origineel stuk Muur staat. Loop je via de noordkant langs de opengereten blokken gewapend beton, dan ben je in voormalig West-Berlijn. Bevind je je aan de zuidkant, dan houdt de 4 meter hoge Muur je in voormalig Oost-Berlijn.

Over het hele stuk zie je nog de authentieke balk die ontsnappingspogingen in de kiem smoorde. Door deze balk hadden mensen geen grip en was over de Muur klimmen erg moeilijk. Mensen die toch een poging waagden maar het niet haalden, worden op het 12 meter lange herdenkingsmonument ‘Fenster des Gedenkens’ met 136 foto’s herdacht.

13. Vintagemarkt in voormalig niemandsland Mauerpark 

Grote bezienswaardigheden zoals in Mitte vind je niet in de wijk Prenzlauer-Berg, maar als je rondloopt, ontdek je dat dit stadsdeel een doolhof is aan biergartens, cafés en vintagemarkten. Zo ook het Mauerpark (‘muurpark’): in de tijd van de Koude Oorlog een groot niemandsland dat werd doorkruist door de Berlijnse Muur.

Tegenwoordig is dit een van de populaire parken van Berlijn. Relax op een grasheuvel met uitzicht op de Fernsehturm, bewonder de graffiti op het overgebleven stuk Berlijnse Muur of sla je slag op de zondagse vlooienmarkt. Deze markt is ontstaan na de val van de Muur. Oost-Duitsers maakten na jaren van isolatie kennis met producten uit West-Duitsland, nadat West-Duitsers hun ‘oude’ spullen op straat gingen verkopen in het Mauerpark.

14. De openluchtgalerie Easy Side Gallery

In de wijk Friedrichshain staat het langste overgebleven deel van de Berlijnse Muur: de East Side Gallery. Bijzonder is dat toen de Muur nog stond, de oostelijke kant niet bedekt was met graffiti maar de westelijke kant wel. Het symbool van de Koude Oorlog viel op 9 november 1989, waarna Berlijners stukken beton uit de muur hakten uit frustratie.

Over de resterende 1,3 kilometer lange Muur vind je graffitikunstwerken van 118 kunstenaars uit verschillende landen, die hun politieke meningen uitten over de situatie in Berlijn rondom de val van de Muur. De Franse kunstenaar Thierry Noir was de eerste die zijn kunstwerk op de muur spoot: opvallend gekleurde cartoon-achtige gezichten. Het bekendste werk is de ‘Bruderskuss’ tussen Breznjev en Honecker van Dimitri Vrubel.

15. Op zoek naar DDR-spullen op Boxhagener Platz

Friedrichshain is na de val van de Berlijnse Muur, door de goedkope woningen als voormalig Oost-Berlijn, ontwikkeld tot een geliefde wijk onder jonge mensen. Er hangt een gemoedelijke sfeer op Boxhagener Platz tijdens de populaire wekelijkse markt. Al vanaf het begin van de 20^e eeuw loop je hier op zaterdag langs biologische marktkramen van boeren uit Brandenburg waar je zelfgemaakte pasta, verse tapenades en allerlei groenten koopt uit lokale moestuinen.

Op zondag ga je gewoon weer, want dan is er tussen 9.00 en 16.00 uur een vlooienmarkt. Struin rond tussen de marktkramen langs retro meubelstukken of spullen uit de DDR. Verzamelaars bieden de meest bonte dingen aan: van jasjes uit het Oost-Duitse leger tot camera’s en huishoudboekjes.

16. De historische controlepost Checkpoint Charlie

In de wijk Kreuzberg vind je een van de bekendste bezienswaardigheden van Berlijn: grensovergang Checkpoint Charlie. Midden op de grens tussen Oost- en West-Berlijn staat een nagebouwde controlepost, waar in 1961 een botsing tussen Amerikaanse en Russische tanks plaatsvond. Spanningen liepen zodanig hoog op dat de voertuigen recht tegenover elkaar stonden met geladen wapens.

Gedurende de Koude Oorlog was Checkpoint Charlie een van de drie plekken waar mensen van Oost- naar West-Duitsland konden reizen (en vice versa), na een strenge controle op illegale objecten zoals westerse tijdschriften bij doorgang naar Oost-Duitsland. Nog altijd word je geconfronteerd met zandzakken voor het wachtershuis en een bord met ‘US Army Checkpoint’ erop.

17. De speelse sprookjesfontein Märchenbrunnen

Op zoek naar een kindvriendelijke bezienswaardigheid? Ga naar de sprookjesfontein Märchenbrunnen in het westen van Volkspark Friedrichshain. Langs de randen van de 170 meter lange fontein staan negen witte standbeelden van figuren uit de sprookjes van de gebroeders Grimm. Van Hans en Grietje tot de Gelaarsde Kat en Roodkapje.

In totaal bevat Märchenbrunnen 106 beelden van andere sprookjesfiguren dan gebroeders Grimm. Bungel met je benen in het fonteinwater als de kinderen op speurtocht gaan om zoveel mogelijk figuren te herkennen. In de lente prikkelt de geur van vers gemaaid gras je neus en schitteren de negen bogen van de halfronde fonteinarcade in de zon. Tussen de zuilen staan fonteinbakken met daarboven marmeren dierenbeelden, zoals een haas, schildpad en hert.

18. Vliegveld Tempelhof-Schöneberg

In 1926 was de luchthaven in Tempelhof-Schöneberg een van de grootste vliegvelden van Europa en diende het tijdens de Tweede Wereldoorlog als landingsplaats voor de Duitse luchtmacht. Tegenwoordig is Tempelhof-Schöneberg een stadspark van ruim 300 hectare, het grootste van Europa, waar veel Berlijners komen om te hardlopen, te skeeleren of te fietsen.

Opmerkelijk is dat dit een van de weinige vliegvelden is dat niet is veranderd in de afgelopen 60 jaar. Het 1,3 kilometer lange blok beton (voormalige aankomst- en vertrekhal) is indrukwekkend: alleen het Pentagon in Washington en het paleis van dictator Ceausescu in Boekarest zijn groter. Tijdens een rondleiding passeer je oude vertrekhallen en de basketbalzaal, bowlingbaan en dansvloer die in de Koude Oorlog door de Amerikanen zijn aangelegd en gebruikt.

19. Het onbekende Natur-Park Schöneberger Südgelände

Op de grens van de wijken Schöneberg en Tempelhof ligt het onbekende Natur-Park Schöneberger Südgelände. Een 18 hectare groot beschermd natuurgebied vol loofbossen en grasvelden, dat thuis is voor veel bedreigde dier- en plantsoorten. Bijvoorbeeld het botergele havikskruid, dat binnen de Branderburg-regio alleen hier groeit.

Tot 1952 bepaalden de bomen niet het uitzicht, maar reden treinen hier af en aan. Het natuurpark is namelijk het oude rangeerterrein van Tempelhof, dat 70 jaar lang als station dienst deed. Na de Tweede Wereldoorlog werd dit gesloten. De treinrails zijn bewaard gebleven en doen nu dienst als wandelpaden. Tijdens een wandeling kom je een verlaten stoomlocomotief tegen uit 1940, waarvan het net lijkt alsof deze na al die jaren nog op zijn machinist wacht.

20. Verken Berlijn vanaf je stalen ros

Een van de leukste manieren om Berlijn te verkennen is per fiets vanwege de vele fietspaden. Het is ook nog eens een snelle manier om alle bezienswaardigheden van Berlijn te zien, aangezien de stad ruim vier keer zo groot is als Amsterdam. 650 kilometer aan fietspaden liggen kriskras door de wijken en dringen door tot de verste uithoeken van de stad.

Een rustige route, omdat het grotendeels autovrij is, is de 15 kilometer lange weg langs de Spree-rivier. Start op Boxhagener Platz en fiets langs oude energiecentrales en volkstuinen richting de bootterminal Wilhelmstrand. Hier vertrekt veerboot F11, die sinds 1869 onvermoeid afvaart. In enkele minuten ben je aan de overkant in het Plänterwald-park, waar je met de Spree aan je zijde weer terug richting het centrum trapt.