12 x bijzondere natuur in Polen

ANWB samen met Polish Tourism Organisation

De natuur van Polen is ontzettend divers. Zo vind je in het Słowiński Nationaal Park het grootste gebied van wandelende duinen in Europa, en staat de regio Warmië en Mazurië bekend als het land van de duizend meren (het zijn er eigenlijk 2600). Duik het Krzywy Las in om mee te denken over het raadsel van dit gebogen bos of bewonder de oudste boom van het land: de 750 jaar oude Chrobry-eik in Piotrowice.

Ook vogelliefhebers halen hun hart op. Misschien spot je in de moerassen van het Biebrzański Nationaal Park wel de (ernstig bedreigde) waterrietzanger. We nemen je mee naar 12 bijzondere natuurplekken in Polen.

1. Białowieża Nationaal Park: oog in oog met een wisent in het laatste oerbos van Europa

Het Białowieża Nationaal Park is een van de oudste nationale parken - en tevens het best bewaard gebleven laaglandoerbos - van Europa. Het ligt in het centrale deel van het Białowieża woud. Dit ongerepte oerbos met bomen in alle soorten en maten is wereldwijd beroemd, onder andere door de zeldzame wisent (Europese bizon). Dit zijn de grootste zoogdieren van ons continent, waar er maar zo’n 300 van in het wild leven. Aan het begin van de 20^ste eeuw balanceerde de wisent nog op de rand van uitsterven, maar dankzij fokprogramma’s bestaan ze nog steeds. Ook heb je hier de kans om herten, wolven, lynxen en bevers te spotten.

De diverse plantensoorten zorgen voor goede omstandigheden voor de ontwikkeling van zoogdieren, maar ook van vogels: er fladderen hier meer dan 120 soorten rond, waaronder zeven soorten spechten. Het Białowieża Nationaal Park is door Unesco erkend als ‘World Biosphere Reserve’ (MaB) en staat als enige natuurobject in Polen vermeld op de lijst van Wereld Cultuur Erfgoed. Met een gids zie je de meest interessante plekken van het gebied.

2. Slowiński National Park: het grootste gebied met wandelende duinen in Europa

Wandelende zandduinen in Slowiński Nationaal Park

Langs de Oostzee tussen Łeba en Rowy, in de regio Pommeren, ligt het Nationaal Park Słowiński met een oppervlakte van ruim 32 duizend hectare. In 1967 is het opgericht om de schoonheid van de kustlijn te behouden. Inclusief het systeem van meren, venen, weiden en bossen. Maar ook om de bewegende duinen te beschermen. Het lijkt hier net een zandwoestijn; het is het grootste gebied wat wandelende duinen in Europa betreft. Sommige duinen bewegen nog steeds, zelfs met snelheden tot 10 meter per jaar richting het oosten. Hoog zijn ze ook; Łącka Góra stijgt 42 meter boven zeeniveau.

De vegetatie van het Słowiński National Park loopt in stroken en verandert vanaf de kust naar het binnenland. Je vindt hier zo’n duizend plantensoorten en veel soorten paddenstoelen en mossen. Ook leven er in het gebied grote zoogdieren, van elanden tot wilde zwijnen. En vogels zoals zeearenden en zwarte ooievaars.

3. Warmië en Mazurië: het land van de duizend meren

Zeilboten op het Kisajno meer bij Giżycko in Mazurie © Polish_Tourism_Organisation / Janusz Lipiński

Na Finland heeft Polen het grootste aantal meren in Europa, met een heel netwerk van waterwegen. De regio telt meer dan 2600 meren. Ook het grootste meer van Polen - het Śniardwy-meer (113,8 km²) - ligt hier. Watersporters halen dan ook hun hart op in Warmië en Mazurië. De mooiste en meest populaire vaarroute is het Grote Mazurische Merentracé van 130 kilometer lang (met vertakkingen naar Ryn en het Nidzkie-meer). Maar ook kun je in dit merengebied goed kanoën. Over de rustige Krutynia rivier bijvoorbeeld, die meer dan honderd kilometer langs plekken slingert als het mooie Piska-bos, het Mazurische Landschapspark en tal van meren.

Verder zijn er verschillende wandel- en fietsroutes door het afwisselende gebied met heuvels, glooiende velden, bossen, akkers en meren. Onderweg heb je kans om moeflons en bevers te spotten. En vogels als zwarte ooievaars en witte arenden.

4. Sterren kijken in het domein van de lynx: Bieszczady Nationaal Park

Euraziatische Lynx in de bergen van Bieszczady

Het Bieszczady Nationaal Park bestaat sinds 1973 en vormt samen met de aangrenzende parken in Oekraïne en Slowakije het Oost-Karpaten biosfeerreservaat. Ongeveer 10% (3.045 hectare) van het gebied van bergweiden en de hoogste toppen staat onder strikte bescherming. Op de bergweiden zie je zeldzame alpenplanten: 800 soorten vaatplanten, 500 soorten korstmossen en 1000 soorten paddenstoelen. Verder is bijna 80% bedekt met bossen, met name beuken maar ook sparren en platanen. Je hebt kans om herten, reeën, wilde zwijnen, wisenten, beren, elanden en wolven te zien. En de lynx, het symbool van het park.

In het Bieszczady Nationaal Park ligt een 130 kilometer lang netwerk van wandelpaden, die je ook op de fiets of te paard kunt afleggen. Of pak het smalspoortreintje van Majdan bij Cisna, om 9 of 11 kilometer lang (er zijn twee routes) vanuit een oude wagon met houten banken het ongerepte landschap langs je heen te zien gaan. Het Bieszczady Nationaal Park is tevens een van de laatste vier natuurlijk donkere gebieden in Europa. Het ligt in de Poolse Karpaten, het dunst bevolkte gebied van Polen. Daardoor heeft dit gebied weinig last van ‘lichtvervuiling’. Heb je een heldere nacht te pakken, dan zie je hier zo’n 7000 sterren schitteren.

5. Het raadsel van het gebogen bos in Rogalin

De ongeveer 700 jaar oude zomereik ‘Rus’ in de kasteeltuin van Paleis Rogalin

In Rogalin (Groot-Polen) vind je zo’n 2000 monumentale eiken, waarvan de grootste een omtrek heeft van 9,26 meter. Volgens de legende zijn ze getuige van de geboorte van de Poolse staat. De beroemdste bomen dragen de namen van de drie legendarische broers: de stichters van Polen (Lech), Tsjechië (Czech) en Rusland (Rus). De bomen in Rogalin zijn waarschijnlijk al 500 tot 700 jaar oud. De oudste van het land is de 750 jaar oude Chrobry-eik in Piotrowice met een omtrek van 9,92 meter. Ze zeggen dat die door de koning Bolesław Chrobry is geplant. De conditie van deze boom is de laatste jaren verslechterd, daarom hebben de boswachters zes van zijn kinderen naast hem geplant. De beroemdste Poolse boom, Bartek, vind je in het dorp Bartków: 650 jaar oud met een omtrek van 13,4 meter bij de grond.

Ze noemen het Krzywy Las – in de buurt van het dorp Nowe Czarnowo - ook wel het gebogen bos. Er staan namelijk 400 bijzonder gevormde dennenbomen. Hoe het komt dat ze scheef zijn? Dat weet niemand. Volgens de een komt het door een soort techniek om ze zo te krijgen, de ander zegt dat ze zijn vervormd om natuurlijk gebogen hout te verkrijgen voor de productie van (vissers)boten. En het zou ook nog door een sneeuwstorm kunnen komen. Het blijft een raadsel.

6. Het Kaczawa-gebergte: het land van de uitgestorven vulkanen

De Ostrzyca Proboszczowicka in Neder-Silezië is een restant van een uitgedoofde vulkaan

Het Kaczawa-gebergte ligt in het hoge noorden van de westelijke Sudeten, ook wel bekend als het land van de uitgestorven vulkanen. De Ostrzyca Proboszczowicka (Spitzberg in het Duits) is een vulkanische plug, de restant van een dode vulkaan die 3 tot 4 miljoen jaar geleden actief was. Ostrzyca is hier ook de hoogste berg. Bewandel het pad naar de top voor een mooi uitzicht over de omgeving.

Ga naar het ‘Uitgestorven Vulkanische Land Geopark’ om de verbazingwekkende basaltvormen te zien, een overblijfsel van de vroegere vulkanische activiteit in dit gebied. Ook in het Chełmy-landschapspark tref je vulkanische heuvels. Tijd over? Op naar de Wielisław-orgels: een 20 meter hoge roodgekleurde rotswand met een structuur van zuilen, die doen denken aan orgelpijpen. Twee rivieren - Kaczawa en Bobr - doorkruisen de Kaczawa-regio die beroemd is om zijn unieke flora. Het specifieke klimaat maakt de ontwikkeling mogelijk van karakteristieke orchideeën die hier in grote overvloed groeien.

7. Barycz Vallei met de unieke Milicz Vijvers in de hoofdrol

Twee grote zilverreigers voeren een paringsdans uit in natuurreservaat Milicz Vijvers

Dit natuurgebied is nog relatief onbekend bij toeristen. Verrassend, want het is een van de belangrijkste wetlandvogelreservaten van Europa. Een paradijs voor de vogel(liefhebber). De naam van de vallei verwijst naar de rivier Barycz, maar eigenlijk spelen de Milicz Vijvers hier de hoofdrol. Het gebied telt zo’n 300 (vis)vijvers, waarvan de oudste al in de middeleeuwen zijn aangelegd. Het natuurreservaat Milicz Vijvers is een van de meest unieke watergebieden ter wereld, en is opgenomen in de lijst van de Living Lakes: een netwerk van wereld waterreservoirs, gekenmerkt door uitzonderlijke natuurwaarden.

In het gebied leven 276 vogelsoorten, waaronder de grote zilverreiger en de zeearend. Ook de buidelmees tref je hier, die ingewikkelde hangende nesten bouwt aan wilgen- en berkentakken. Nét boven het water. De Barycz Vallei kun je goed ontdekken op de fiets. De fietspaden door bossen, langs vijvers en door steden zijn ideaal voor tochten met het hele gezin. Of ga (met de kinderen) kanoën: de rivier Barycz is zo kalm dat het misschien wel de langzaamste rivier van Polen is. Onderweg kom je langs meren, moerassen, bossen, velden en weiden.

8. Błędowska woestijn: de Sahara van Europa

De Błędowska woestijn, ook wel de ‘Poolse Sahara’ genoemd © Polish Tourism Organisation

Op de grens van de twee provincies Silezië en Małopolska ligt het grootste vluchtige zandgebied (33 km2) van Polen. Het is zelfs de grootste woestijn van Europa. Ook wel de Poolse Sahara genoemd, waar geregeld fata morgana’s zijn gesignaleerd. Door de woestijn heen stroomt de rivier Biała Przemsza. Hoe de woestijn is ontstaan? Volgens de legende vloog een duivel over Błędów met een zak zand onder zijn arm, en haakte hem aan de kerktoren vast. De zak scheurde, het zand viel eruit en zo werd het een woestijn. Wetenschappers hebben er zo hun eigen ideeën over. Volgens hen is een van de oorzaken de intensieve houtkap sinds de middeleeuwen, ten behoeve van de mijnbouw van zink, zilver en kool. Het grondwaterpeil is daardoor zo erg gedaald dat planten zich niet meer konden ontwikkelen.

Tijdens de Eerste en Tweede wereldoorlog werd de woestijn als oefenterrein gebruikt. Vandaag de dag is het een toeristische trekpleister. Op sommige plekken zijn dennenbomen en wilgen geplant, waardoor de zuidelijke kant van de woestijn behoorlijk is begroeid. Wandel door de woestijn over de paden en klim de heuvels op voor een prachtig uitzicht. Ook is er een terras aangelegd in de vorm van een windroos, de Róża Wiatrów.

9. Kasjoebië: van kilometerslange zandstranden in het noorden tot Kasjoebisch Zwitserland in het zuiden

Het meer van Golun in Kasjoebië

Kasjoebië trekt veel toeristen aan met zijn kilometerslange zandstranden, gezellige badplaatsen en het schiereiland Hel. Ook vind je hier de ‘Driestad’, met drie totaal verschillende steden: het moderne Gdynia, het historische Gdańsk en het charmante Sopot. Verder weg van de kust is Kasjoebië een ‘land’ van glooiende heuvels, honderden meren, wilde bossen, ruim 50 natuurreservaten en een van de grootste dennenbossencomplexen van Polen.

Centraal en zuidelijk Kasjoebië mag dan wel een minder toeristische trekpleister zijn, ook hier is het prachtig. Sinds de 19de eeuw staat het bekend als Kasjoebisch Zwitserland. Het Meer van Ostrzyckie wordt geregeld vergeleken met het Vierwoudstrekenmeer bij Luzern. Het grote Meer van Wdzydze – met een diepte van 68 meter - is een van de mooiste waterreservoirs in Polen en wordt vaak de Kasjoebische Zee genoemd. In het stuwmeer liggen acht eilanden, één daarvan is bewoond. Het meer heeft trouwens geen verbinding met de zee, maar toch leven er zeeforellen in. Tot grote verbazing van wetenschappers.

10. Wandelen in de bergen in het Tatrzański Nationaal Park

Wandelen door het Tatragebergte © Polish Tourism Organisation / Piotr Zajc

Het Tatragebergte ligt op de grens van Polen en Slowakije en is het meest bekende berggebied van Polen. Het Poolse deel van deze bergketen is onderdeel van de Karpaten en 80 kilometer lang. Ook vind je hier de hoogste berg van het land: de Rysy (2499 meter). Je kunt wandelen naar de top; deze wandelroute is een van de mooiste van Polen. Of wandel een dag door de Vallei van vijf meren, met om je heen ongerepte natuur en een geweldig uitzicht op de bergen. Maar er valt nog veel meer te wandelen met ruim 250 kilometer aan wandelpaden. De gezellige plaats Zakopane – aan de voet van berg Giewont - is een populair vertrekpunt onder bergwandelaars.

Het nationaal park ligt in vijf verschillende klimaatzones, waardoor er veel bijzondere planten en vogels leven. Denk bijvoorbeeld aan de oeraluil, de hazelhoen en de drieteenspecht. Ook bergkatten, Tatragemzen en bruine beren wonen hier.

11. De wonderlijke wortelravijnen van Kazimierz Dolny

Wąwóz Korzeniowy Dół, het meest populaire wortelravijn in de buurt van Kazimierz Dolny

In de regio Lubelski, in het oosten van Polen, vind je de kloven van Kazimierz Dolny. Het zijn sprookjesachtige ravijnen; je ziet de wortels van de bomen die hier nog steeds weten te overleven. De löss grond is fijnkorrelig en heel licht van kleur. Eeuwenlang heeft het regenwater in de heuvels diepe kloven uitgesleten, zo ook sneeuw en ijs. De kloven werden door mensen gebruikt als weg, maar sommigen dachten er niet over om er een stap in te zetten; het zou er spoken. Ervaar het zelf, want je kunt hier wandelen én fietsen.

De meest populaire kloof is de Wąwóz Korzeniowy Dół van een kilometer lang, net buiten de stad Kazimierz Dolny. In de kloof loop je onder de bomen door. Je ziet de wortels goed zitten, van de rand naar de bodem. Het lijkt bijna of de bomen omvallen. Soms gebeurt dat ook, omdat ze bij elke regenbui meer grip verliezen op het losse zand. De kloof Wąwóz Plebanka baant zich een weg door de heuvels, die je goed op de fiets kunt ontdekken. In het ruige landschap spot je misschien wel een ree.

12. Biebrzański Nationaal Park: zeldzame vogels en bijzondere zoogdieren spotten in de veenmoerassen

De meanderende in Biebrza rivier en veenmoerassen van het Biebrzański Nationaal Park © Polish Tourism Organisation / PROT

Het grootste en meest uitgestrekte nationale park van Polen is het Biebrzański Nationaal Park in het noordoosten van het land. Europa's belangrijkste natuurlijke veenmoerassen worden hier beschermd, die zich uitstrekken over de vallei van de rivier de Biebrza. De veenmoerassen beslaan een enorme oppervlakte van 59.223 hectare. De rivier Biebrza stroomt met een lengte van zo’n 155 kilometer door het gebied, met veel meanders en een zachte stroming. Je ziet hier een open landschap met bijzondere flora en fauna.

De moerassen van de Biebrza-rivier zijn een belangrijke broedplaats van zeldzame soorten Europese water- en roofvogels. Er leven hier zo’n 235 soorten, waaronder 157 nestvogels. Denk aan de kwartelkoning, porseleinhoen en de (ernstig bedreigde) waterrietzanger. In het voorjaar overstijgt de Biebrza zijn overstromingsgebied van enkele vierkante kilometers. Dit is dan ook dé tijd dat duizenden trekvogels zich hier verzamelen. Je kunt het met eigen ogen zien, want er zijn verschillende houten observatietorens, loopbruggen, fiets- en wandelroutes. Ook elanden, wolven, bevers en otters leven in de vallei van de Biebrza rivier.