De mooiste bezienswaardigheden van Lombardije

Noord-Italië barst van de letterlijke en figuurlijke hoogtepunten, zeker ook Lombardije. Beklim het dak van de Dom van Milaan en bekijk het Comomeer vanuit de kabelbaan van Como. De meeste hoogtemeters maak je in de bergpassen van Nationaal Park Stelvio. Dit zijn de meest bijzondere bezienswaardigheden van Lombardije.

Wat te doen in Lombardije?

Laat je verleiden door Lombardije alsof het een lieve lust is. Deze middelste regio van Noord-Italië ligt tegen het Zwitserse Alpengebergte aan en is rijk aan betoverende bergpassen en bekende wateren als het Comomeer, Iseomeer en Gardameer. Milaan levert culturele rijkdom met het Da Vinci-schilderij Het Laatste Avondmaal en Brescia zorgt met Romeinse pleinen als Piazza della Loggia voor historische waarde. Onder de klanken van het Wim Sonneveld-liedje De Koningin van Lombardije is het vrolijk ‘rije’ naar deze buitengewone bezienswaardigheden van Lombardije.

1. Rocco di Angera: museumkasteel aan Lago Maggiore

De provincie Varese, in de noordwestelijke uithoek van Lombardije, is geografisch gezien een logisch startpunt voor je reis. Het middeleeuwse kasteel Rocca di Angera is hier de meest bijzondere bezienswaardigheid. Deze 11^e-eeuwse burcht staat bovenop een ruim 200 meter hoge heuvel met kalkstenen klif, gelegen aan de zuidoostelijke oever van het meer Lago Maggiore. Kijk vanuit de centrale toren (de ‘Castellana’) neer op de kasteeltuin met metershoge verdedigingsmuren met kantelen. Of verschaf jezelf vergezichten over Lago Maggiore, diens oevers en het Monte Rosa-Alpenmassief.

Stap de Hal van Justitie binnen en zie hoe deze is verfraaid met fresco’s van de naamloze ‘meester van Angera’. Hij schilderde afbeeldingen van overwinningen van Ottone Visconte, voormalig aartsbisschop van Milaan: vooral scènes van monniken te paard en soldaten met zwaarden. Liefhebbers snuffelen ter afsluiting in de etalages van het aangesloten poppen- en speelgoedmuseum dat meer dan duizend poppen tentoonstelt – van de 18^e eeuw tot nu.

2. Dromen op het dak van de Dom van Milaan

Regiohoofdstad Milaan telt enkele van de meest bijzondere bezienswaardigheden van Lombardije. De Dom van Milaan op het Domplein is het bekendst. De wit marmeren kathedraal heet voluit Duomo Santa Maria Nascente en is zo genoemd omdat ze is gewijd aan de Maria-geboorte. Het betreft een gotisch meesterwerk. Aan het 157 meter lange en 92 meter brede bouwwerk is lang gewerkt: de bouw begon in 1386 en werd afgerond in 1950. Je ziet de noeste arbeid onder meer terug in de 135 spitse torens op het dak, die tot in de puntjes zijn verzorgd.

De hoogste, de vieringtoren midden op de kruising van de kerk, tikt ruim 108 meter aan. Hier bovenop prijkt Madonnina, het vergulden madonnabeeld uit 1774. Betreed – tegen betaling – het platte gedeelte van het dak van de Dom van Milaan. Hiervandaan heb je uitzicht over hartje centrum van Milaan en wordt dagdromen verheven tot ‘dakdromen’.

3. Het Laatste Avondmaal van Da Vinci in Milaan

Het Laatste Avondmaal van Leonardo Da Vinci is een van de beroemdste schilderijen ter wereld. De originele muurschildering van Jezus en zijn apostelen aan een lange eettafel, vind je in het Santa Maria delle Grazie-klooster in Milaan. Da Vinci bracht tussen 1495 en 1498 de afbeelding van 4,6 bij 8,8 meter aan op een muur in de eetzaal. Doordat Da Vinci hiervoor een droge muur gebruikte – bij wijze van experiment – bladderde de verf al snel af.

Het Laatste Avondmaal is door de jaren heen regelmatig (deels) gerestaureerd en wordt inmiddels met klimaatcontrole goed geconserveerd. Als bezoeker moet je dan ook eerst door twee luchtsluizen. Bestudeer vervolgens het schilderij en speur bijvoorbeeld naar het zakje zilver dat Judas in zijn hand houdt. Dit was zijn beloning voor het verraden van Jezus, die tijdens dit avondmaal aankondigde dat een van de discipelen aan tafel hem zou verraden.

4. Galleria Vittorio Emanuele II: wonderschone winkelpassage 

In de overdekte winkelstraat Galleria Vittorio Emanuele II in Milaan rondlopen, is heel wat anders dan een gemiddeld Nederlands winkelcentrum bezoeken. De winkelpassage, die naar koning Victor Emanuel II is vernoemd en het Domplein met Piazza della Scala verbindt, is wonderschoon. De toegangspoort aan de noordkant heeft zelfs wat weg van de Arc de Triomphe in Parijs.

Binnen is de weelderigheid doorgetrokken met de mozaïeken vloer, voorzien van de stadsemblemen van Rome, Florence, Turijn en Milaan. Maar kijk ook zeker naar boven. Over de gehele breedte en lengte van het dak loopt als het ware een kruis van bolvormig glaswerk, in zijn vorm gehouden dankzij stalen rasterwerken. In het midden – op het letterlijke kruispunt – pronkt op 47 meter hoogte de glazen koepel met een diameter van 39 meter. Ervaar hoe het licht hierdoor naar binnen valt. Zo mooi dat je bijna vergeet in de chique winkels te shoppen.

5. Het Comomeer bekijken vanuit de kabelbaan van Como

Het Comomeer is met een maximale diepte van 425 meter een van de diepste Europese meren. Gevormd als een omgekeerde Y en met een totaaloppervlakte van 146 vierkante kilometer, levert het meer lange kuststroken. Het water wordt grotendeels omringd door bergen, waaronder de 2609 meter hoge Monte Legnone. De grootste stad aan het Comomeer is zijdestad Como, te vinden aan de voet van de westelijke uitloop. Op de oevers flaneer je langs villa’s uit de 17^e en 18^e eeuw en in het centrum trekt vooral de kathedraal van Como veel publiek.

Vanuit het centrum van Como gaat een kabelbaan naar het dorp Brunate. Deze 1100 meter lange ‘funicolare’ uit 1893 is een van de oudste Italiaanse kabelbanen en voert je naar Piazza Bonacossa. Daarbij overbrug je 500 hoogtemeters langs een beboste helling met een gemiddeld stijgingspercentage van 50 procent. Tijdens de rit en vanuit Brunate heb je optimaal uitzicht over het Comomeer.

6. De betoverende tuin van Villa Melzi in Bellagio

Het Comomeer verkennen doe je het gemakkelijkst met veerboten, zogenoemde ‘battello’s’. Stap uit in Bellagio en bezoek de gezellige boulevard met restaurants aan het water en de boetieks in de historische binnenstad. Hier verkopen ze onder meer zilveren juwelen en handgemaakte sieraden als saffieren oorbellen. Geheel aansluitend op de luxe uitstraling van Bellagio, dat rijk is aan villa’s. Het beroemde Bellagio-casino in Las Vegas is niet voor niets naar deze plek vernoemd.

Een van de mooiste villa’s in Bellagio is de 19^e-eeuwse Villa Melzi d’Esti. Het woongedeelte kun je niet bezoeken, maar de aangrenzende tuin wel en die is betoverend. Via stenen paden loop je tussen platanen, azalea’s en een Japanse tuin door. Neem daarna plaats in het witte tuinkapelletje met lichtblauw dak. Vanuit hier kijk je weids over het Comomeer uit. Tip: neem naast chique stappers ook steviger schoeisel mee, want het centrum van Bellagio telt veel steile steegjes met trappen.

7. De vorstelijk versierde façade van Certosa di Pavia

Op nog geen 10 kilometer ten noorden van Pavia vind je een kloostercomplex dat van 1396 tot 1495 in aanbouw is geweest: Certosa di Pavia. Het wit marmeren hoofdklooster heeft een façade die zijn weerga niet kent, ontworpen door Bernardo da Venezia (ook verantwoordelijk voor de Dom van Milaan). Deze voorkant is rijkelijk versierd met gedetailleerde standbeelden van historische en heilige figuren als Jezus Christus. Bestudeer ook de medaillons met verhalen uit het Oude Testament, zoals Adam en Eva bij de boom van de kennis van goed en kwaad.

Ga mee met de ruim half uur durende rondleiding van een van de inwonende cisterciënzer monniken. Zo krijg je toegang tot de gotische basiliek en de kloostergangen. Bekijk het altaar dat met edelstenen (lapis lazuli) is versierd. Ook de fresco’s met portretten van onder meer de adellijke Visconti-familie, die Certosa di Pavia liet aanleggen, houden je blik aandachtig vast.

8. Torrazzo van Cremona: verticaal museum met visie

In de 112 meter hoge Torrazzo-klokkentoren in de stad Cremona schuilt een verticaal museum van zeven kleine verdiepingen. Deze 14^e-eeuwse Torrazzo is de oudste Europese bakstenen toren van meer dan 100 meter die nog intact is. Beklim de 502 treden naar de top. Bekijk tussendoor op de tweede verdieping van dichtbij het tandwielmechanisme van de astronomische klok, gebouwd tussen 1583 en 1588. Met een diameter van 8,2 meter is dit de grootste astronomische klok ter wereld. Aan de buitenkant is de klok beschilderd met de dierenriem (met afbeeldingen van de twaalf sterrenbeelden).

Via een smalle wenteltrap bereik je de zevende etage: het panoramisch terras. Vanaf hier heb je een weids uitzicht over de rode dakpandaken van Cremona en diens omringende weilanden. Ook kijk je neer op de Rooms-Katholieke stadskathedraal Cattedrale di Santa Maria Assunta (of Duomo di Cremona) en het daarnaast gelegen Baptisterium, de achthoekige doopkapel uit 1167.

9. Illusionistische kunst in Palazzo Ducale in Mantua

Palazzo Ducale in Mantua bestaat uit een verzameling bouwwerken afkomstig uit de 14^e tot 17^e eeuw. Het paleizencomplex omvat meer dan vijfhonderd kamers, zeven tuinen, acht binnenplaatsen en heeft een totaaloppervlakte van ongeveer 34.000 vierkante meter. Daarmee behoort het tot de zes grootste paleizencomplexen van Europa. Alle bezienswaardigheden van Palazzo Ducale benoemen is onbegonnen werk. Maar bekijk zeker de beroemde fresco’s van de Italiaanse illusionistische schilder Andrea Mantegna.

Voor Mantegna’s schilderwerk in de dakkoepel van de Trouwkamer leg je graag het hoofd in de nek. Naar boven kijkend lijkt het alsof je vanaf de bodem van een waterput naar een blauwe hemel staart. Rondom en op de balustrade van de waterput zie je een pauw en diverse speelse cherubijnen. Enkele geportretteerde leden van de nobele familie Gonzaga – van 1328 tot 1706 de inwoners van Palazzo Ducalo – turen naar je terug.

10. De Grotten van Catallus aan het Gardameer

Het meest westelijke deel van het Gardameer ligt in Lombardije en zo behoort Sirmione ook tot deze regio. Op dit schiereiland in het Gardameer laten de Grotten van Catallus (Grotte di Catullo) je historische hart sneller kloppen. Anders dan de naam doet vermoeden gaat het niet om grotten, maar om ruïnes van een Romeinse villa uit de 1^e eeuw n. Chr. Bezoek deze zogenoemde Villa Romana, die aan dichter Gaius Valerius Catullus is toegekend, omdat hij er zo vaak over schreef.

De lichtgrijze ruïnes zijn uitgestrekt over een oppervlakte van 2 hectare en liggen tussen het groen aan de oever van het Gardameer. Zo’n setting met spectaculair uitzicht over het Gardameer vraagt natuurlijk ook wel om een ode of twee. Struin langs de overblijfselen van metershoge muurstukken en lange arcades met bogen. Neem daarna een kijkje in het naastgelegen Antiquarium-museum waarin de geschiedenis van Sirmione centraal staat.

11. Drie-op-een-rij op Piazza del Duomo in Brescia

Ga in Brescia, 30 kilometer ten westen van het Gardameer, speeddaten met drie van de meest bijzondere bezienswaardigheden van Lombardije. Brescia is na Milaan de belangrijkste stad van Lombardije. Op Piazza del Duomo in het oude centrum vind je drie prominente bouwwerken op een rij, met van rechts naar links: de 11^e-eeuwse Duomo Vecchio, de 17^e-eeuwse Duomo Nuovo en het Paleis van Broletto – tegenwoordig de standplaats van het provinciaal bestuur – met zijn 54 meter hoge, rechthoekige toren.

De Duomo Vecchio (Oude Kerk) wordt vanwege zijn ronde vorm ook wel ‘La Rotonda’ genoemd. Hierin vind je de roze marmeren sarcofaag van Berardo Maggi, Brescia’s eerste stadhouder en bisschop, gestorven in 1308. De Duomo Nuovo (Nieuwe Kerk) in het midden valt op dankzij het melkwitte exterieur en de ruim 80 meter hoge, lichtgroene koepeltoren – die tevens als handig navigatiepunt dient om je positie in Brescia te bepalen.

12. Monte Isola: uitzicht over het Iseomeer

Monte Isola is een eiland met een omtrek van 9 kilometer, midden in het Iseomeer. Je bereikt het met de veerboot vanuit Sulzano: een pleziertocht van 10 minuten langs diverse privé-eilandjes en rotsformaties met grotten. Huur bij aankomst in het vissersdorp Peschiera Maraglio een fiets en verken Monte Isola via het fietspad Pista Ciclopedonale Vello-Toline. Hiermee trap je over wegen met aan de ene kant verticale bergwanden en de andere kant het Iseomeer.

Vanuit Peschiera Maraglio is het ongeveer 3 kilometer wandelen naar een 600 meter hoog uitkijkpunt. Na diverse bergpaden – met vooral de laatste 2 kilometer een steile klim – kom je aan bij Santuario della Madonna della Ceriola, een kleine 13^e-eeuwse kerk. Het wit stenen gebouw is voorzien van een betonkleurige klokkentoren, die er niet meer op z’n stevigst uitziet. Maar je komt hier vooral voor het uitzicht over het Iseomeer en de omringende Italiaanse Alpen.

13. De rotstekeningen van de Valcamonica-vallei

Met een lengte van 90 kilometer is de Valcamonica-vallei een van de grootste valleien van de Centrale Alpen. Te vinden in de provincie Brescia, ongeveer 30 kilometer ten noorden van het Iseomeer. Hier vind je de Rotstekeningen van Valcamonica, een van de grootste verzamelingen prehistorische rotstekeningen ter wereld. Deze behoren tot het Unesco-werelderfgoed en zijn afkomstig van het Camunni-volk, waarnaar de Valcamonica-vallei is vernoemd.

Naar schatting van Unesco staan er ongeveer driehonderdduizend afbeeldingen op de rotswanden in het dal. Inmiddels is hiervan de helft in kaart gebracht. Je vindt de tekeningen verdeeld over meerdere parken. Het rustige Parco di Luine in de gemeente Darfo Boario Terme is een van deze archeologische bezienswaardigheden. Bekijk de rotstekeningen van tweeduizend tot tienduizend jaar oud, waaronder de ruiter met pijl en boog en de gravure van een labyrint.

14. Bergpassen verkennen in Nationaal Park Stelvio

Het Nationaal Park Stelvio beslaat een deel van het noordwesten van Lombardije – dat tegen de Zwitserse grens aan ligt. Dit is een van de oudste en grootste nationale parken van Europa, reikend tot in de Italiaanse regio Trentino en Zwitserland. In deze ongerepte Alpen-natuur vind je de 2758 meter hoge Stelvio-bergpas, die bekendstaat om zijn scherp zigzaggende haarspeldbochten. Vanwege het gemiddelde stijgingspercentage van 7,4 procent is dit een beruchte klim in de Giro d’Italia- wielerronde.

Wandelaars en wintersporters vinden in Nationaal Park Stelvio vertier dankzij de meer dan 1000 kilometer aan wandelpaden en wintersportplaatsen als Bormio en Livigno. Verken bijvoorbeeld de 2621 meter hoge Gavia-pas, die de bergdalen Valcamonica en Valtellina met elkaar verbindt. Via gemarkeerde paden vanuit Bormio of Ponte di Legno loop je tussen imposante rotspartijen met uitzicht op diverse meren. Houd je ogen en oren gespitst: grote kans dat je dan een gems, vos of alpenmarmot opmerkt.