Waterstof: de voors en tegens

26 september 2019 Hoe goed - of slecht - is zo’n waterstofauto nou eigenlijk?

Waterstof is voer voor discussie: de een ziet het als de transportvorm van de toekomst, de ander vindt het inefficiënt en prijzig. Wij zetten de voors en tegens voor je op een rij.

Een waterstofauto is niets anders dan een elektrische personenwagen, waarbij de benodigde stroom niet uit een batterijpakket, maar een brandstofcel komt. Waterstof tank je als een gas, net als LPG. Via inlaten aan de voorzijde van de personenwagen wordt lucht aangezogen. Water- en zuurstof komen samen in een brandstofcel, waarbij de elektriciteit vrijkomt waarop de auto rijdt.

Beperkte beschikbaarheid

De dagelijkse praktijk nodigt niet direct uit tot aanschaf: op het moment van schrijven telt ons land slechts 5 waterstoftankstations. Tenzij je voor de deur van zo’n station stilvalt, zal jouw auto moeten worden afgesleept wanneer de stroom eenmaal op is.

Tegenstanders van de alternatieve aandrijflijn mogen daar graag op wijzen, maar voorstanders wuiven zulke bezwaren weg. Een waterstofauto kán tenminste tanken; met een elektrische auto op batterijen ben je minimaal 20 minuten zoet en dat is dan nog aan een snellaadpaal. Bovendien is de actieradius van een waterstofauto minimaal 500 kilometer; lang niet alle elektrische auto’s op batterijen komen aan zo’n getal.

Rivaliserende voetbalclubs

De discussie roept de sfeer op van rivaliserende voetbalclubs en -muziekfans. Zoek maar eens op internet: de verschillende kampen zijn tot op het bot verdeeld. Reden voor ons om de enige twee waterstofauto’s die er op dit moment in Nederland te koop zijn, naar de redactie te halen. De Toyota Mirai is van dat tweetal het langste op de markt: de sedan werd in 2015 onthuld. Hyundai bracht al eerder een semi-terreinwagen op waterstof in de verkoop: de NEXO waarvoor je tegenwoordig bij de dealer terecht kunt, is alweer de tweede modelgeneratie met een dergelijke alternatieve aandrijflijn.

Zowel de Toyota als de Hyundai zijn fors uitgevallen en dat is geen toeval. Waterstof is licht ontvlambaar en wordt daarom onder hoge druk in de auto bewaard. Dat gebeurt in extra stevige tanks, die daarvoor een speciale vorm hebben gekregen. Je hebt er daarvan verschillende nodig om een rijbereik van 500 kilometer mogelijk te maken. Zulke tanks gaan ten kosten van de ruimte aan boord: om niet al teveel concessies te doen aan het gebruiksgemak, moeten fabrikanten zo’n waterstofauto dus groot maken.

Net zo stil als een batterij-EV

Een elektrische auto op waterstof rijdt niet anders dan een exemplaar op batterijen. Ze zijn net zo stil en het koppel is direct beschikbaar, zodat invoeg- of inhaalmanoeuvres moeiteloos verlopen. De garantietermijn is ongeveer gelijk (8 jaar of 150.000 kilometer) en bij een recente botsproef scoorde de Hyundai de maximale score van 5 sterren.

Onderlinge verschillen zijn er natuurlijk wel. Zo doet de hoge zitpositie in de NEXO natuurlijker aan dan bij de Toyota; van een sedan verwacht je zoiets niet, maar de ingenieurs moesten die waterstoftanks nu eenmaal onder de inzittenden kwijt. Verder profiteert de Hyundai van het feit dat hij korter op de markt is: de Koreaan komt 165 kilometer verder op een volle tank en heeft behalve zijn speciale aandrijflijn nog meer futuristische zaken aan boord. De mogelijkheid om de auto te parkeren zonder dat je er zelf in zit bijvoorbeeld! De Mirai moet het zonder dergelijke techniek stellen.

Aan de auto’s zelf zal de doorbraak van waterstof niet liggen, maar waarom is de alternatieve brandstof dan zo’n voer voor discussie? Dat heeft alles van doen met de manier waarop waterstof wordt verkregen. Waterstof is weliswaar overal om ons heen, maar het zit altijd vast aan een ander element. Het moet eerst worden gewonnen. Dat gebeurt met behulp van elektriciteit, die nu nog door kolen en gas wordt opgewekt. Vervolgens wordt waterstof als gas naar het tankstation vervoerd met behulp van traditionele vrachtwagens. Eenmaal getankt, wordt het in de NEXO of Mirai weer in stroom omgezet. Bij al die stappen gaat energie verloren, die de gunstige milieu-effecten van volledig elektrisch rijden te niet doen.

Kip/ei-discussie

Politiek Den Haag is zich daar van bewust, maar stelt dat deze ‘grijze’ waterstof moet worden benut om een markt te creëren voor een variant die uitsluitend wordt opgewekt met behulp van windmolens en zonnepanelen. Door de te ontstane vraag verwachten de ministeries van Economische Zaken en Infrastructuur en Waterstaat bovendien dat de prijzen van waterstof zullen dalen. Het is dezelfde ‘kip/ei’-discussie die in 2010 speelde rond de huidige opleving van de elektrische auto op batterijen. Daarvan waren er aanvankelijk ook meer modellen dan laadpunten.

Zo hebben de elektrische auto op waterstof en die op batterijen wel meer met elkaar gemeen. Ook het productieproces van een accupakket is tenslotte niet onomstreden en beide aandrijfvormen weten lang niet altijd raad met een aanhanger of caravan (het trekgewicht van de Toyota en Hyundai is 0 kilogram, net als bij de meeste elektrische auto’s met een accupakket). Het zou mooi zijn als die wetenschap de voor- en tegenstanders van waterstof dichter bij elkaar brengt. Tenslotte is het maar de vraag of ons stroomnetwerk het wel aan kan als elke Nederlanders straks een batterij-EV rijdt. In het streven naar een beter milieu is een alternatief als waterstof dan ook bijzonder welkom.

Kosten en baten

De Hyundai NEXO is verkrijgbaar vanaf € 74.995. De Toyota Mirai kost minimaal € 80.935. Wie de waterstofauto’s zakelijk rijdt, hoeft vooralsnog slechts 4 procent van de totale waarde bij zijn salaris op te tellen. Een belangrijk verschil met een elektrische auto op batterijen. Exemplaren met een gelijkwaardig rijbereik kosten ongeveer hetzelfde, maar voor iedere euro die zo’n batterij-EV meer kost dan 50 mille, is de berijder 22 procent bijtelling verschuldigd. Eigenaren van beide types elektrische auto hoeven tot nader orde geen motorrijtuigenbelasting te betalen. Waterstof wordt aan de pomp per kilogram verkocht. Daarvoor betaal je op het moment van schrijven € 10 per stuk. Vanwege de vele componenten van een waterstofauto liggen de onderhoudskosten hoger dan bij een elektrische personenwagen op batterijen.

Wat vindt de ANWB?

Het milieu, schone mobiliteit en het terugdringen van schadelijke uitstoot hebben de warme belangstelling van de ANWB. Vandaar dat we ervaring op willen doen met verschillende alternatieve aandrijflijnen. Zo rijdt er in de regio Rotterdam alweer twee jaar een Wegenwachtauto op waterstof en beschikken we inmiddels over een vloot elektrische voertuigen op batterijen. Vanwege de huidige stand van de techniek, de beschikbare modellen, de aanwezige tank/laadinfrastructuur en de ontwikkelingen op accugebied verwachten wij op korte termijn het meeste van de batterij-elektrische auto.

Lees ook onze afzonderlijke rijtesten van deze twee testauto’s:
Hyundai NEXO
Toyota Mirai