Wat is de energietransitie?

Op het nieuws, in de politiek en zelfs op verjaardagen. Het woord energietransitie hoor je overal. Maar wat is de energietransitie precies en waarom is het zo belangrijk? We leggen het je haarfijn uit.

Als je het woord transitie op zoekt in het woordenboek, dan vind je de termen overgang en verandering. De energietransitie is een verandering in de soort energie die we met z’n allen gebruiken. Het is een overgang van fossiele energie naar duurzame energie.

Lange tijd hebben we vrijwel alleen maar fossiele brandstoffen gebruikt voor onze energiebehoefte. Energie is daarbij veel breder dan alleen stroom uit ons stopcontact. Het gaat ook over de benzine en diesel in onze auto’s, de kerosine in vliegtuigen en het gas waarmee we ons huis warm stoken. Kortom, alle energie die we verbruiken om ons te verplaatsen, te verwarmen, te vermaken en dingen te produceren.

Fossiele brandstoffen en waarom we niet zo door kunnen gaan

Lange tijd waren fossiele brandstoffen de goedkoopste en makkelijkste manier om energie op te wekken. We noemen olie, gas, steenkool en andere fossiele brandstoffen zo omdat ze zijn ontstaan uit plantaardige en dierlijke resten die onder hoge druk en temperatuur zijn samengeperst. Een natuurlijk proces, maar wel een dat vele miljoenen jaren in beslag neemt.

We verbruiken veel meer fossiele brandstoffen dan in dezelfde periode gevormd kan worden. De voorraden raken dus een keer op. Daarnaast stoot de verbranding heel veel broeikasgassen uit, de belangrijkste oorzaak van klimaatverandering. Kortom, we kunnen niet in dit tempo fossiele brandstoffen blijven gebruiken.

Energietransitie: van fossiele naar hernieuwbare energie

Daarom vindt een verandering plaats waarbij we steeds meer van onze energie halen uit duurzame bronnen: de energietransitie. Een goed voorbeeld zijn windmolens en zonnepanelen waarmee we duurzame elektriciteit kunnen opwekken. We noemen dat ook wel hernieuwbare energie: in tegenstelling tot fossiele brandstoffen raken deze bronnen niet uitgeput.

Ook groene waterstof, waarop je auto’s, vrachtwagens en wellicht ook vliegtuigen zou kunnen laten rijden en vliegen, valt onder duurzame energie. Waterkracht wekken we in Nederland nauwelijks op, maar hoort er zeker bij. Over biomassa zijn de meningen verdeeld. Op papier valt het onder hernieuwbare energie, in de praktijk valt dat hernieuwbare vaak behoorlijk tegen.

Duurzame energie is meer dan alleen groene stroom

Als je aan duurzame energie denkt, dan denk je al snel aan groene stroom, zoals wind- en zonne-energie. Toch maakt elektriciteit maar een klein deel uit van alle energie die we in Nederland verbruiken. Het planbureau voor de leefomgeving (PBL) rekende uit dat we in 2023 55 procent van alle energie verbruiken voor warmte, 25 procent voor transport en slechts 20 procent voor de opwek van elektriciteit. Het aandeel elektriciteit in het totaal van het energieverbruik zal wel toenemen door onder andere warmtepompen en elektrisch vervoer, tot circa 24 procent in 2030 verwacht het PBL.

Uitdagingen van de energietransitie in Nederland

De omschakeling van fossiele naar hernieuwbare energie is niet zomaar geregeld, dat proces kost tijd, geld en vergt de nodige technologische ontwikkelingen. Denk aan het bouwen van meer windmolens en zonneparken, maar ook aan de opslag van duurzame energie. Op dit moment is het niet mogelijk om groene stroom op grote schaal op te slaan. Dat is lastig, soms is het windstil en schijnt de zon niet, maar willen we toch stroom kunnen gebruiken. In de toekomst kunnen we wellicht de batterijen van elektrische auto's gebruiken om stroom op te slaan die we later kunnen gebruiken in ons huishouden.

Tegelijkertijd zijn er zelfs nu al momenten waarop er meer groene stroom wordt opgewekt dan er verbruikt wordt. Ook jij kunt helpen door je stroomverbruik waar mogelijk te verplaatsen naar momenten dat er veel duurzame stroom is en relatief weinig vraag. Denk bijvoorbeeld aan het draaien van wasjes of het laden van een elektrische auto in de middag of het weekend. Met een dynamisch energiecontract kun je daar bovendien ook financieel van profiteren, omdat (groene) stroom op dat soort momenten goedkoop en soms zelfs gratis is!