De ANWB en het wielrennen: een kortstondige liefde

140 jaar ANWB

De ANWB besteedde in de eerste jaren van haar bestaan veel aandacht aan de wielrennerij. Verenigingsblad De Kampioen publiceerde veel wedstrijdverslagen en individuele recordpogingen en de ANWB organiseerde zelf ook wedstrijden. De bond hoopte met de wedstijden aandacht voor het fietsen te wekken en het populairder te maken. Ze volgde hiermee het spoor van de plaatselijke clubs. Zo organiseerde De Ooievaar in april 1885 nationale wedstrijden op de Wassenaarseweg, op de plaats waar nu het hoofdkantoor van de ANWB staat. De wedstrijd tussen renners op driewielers, hoge bi’s en tandems trok veel bekijks. Een maand later organiseerde de Maastrichtse sociëteit Momus zelfs wielerwedstrijden op het Vrijhof. Ook hier waren aparte wedstrijden voor driewielers, tandems en hoge bi’s georganiseerd. Het inschrijfgeld was hoog, tien gulden, en werd besteed aan soep en brood voor de armen. Wedstrijden op stadspleinen werden in meer plaatsen gehouden. Zo organiseerde de vélocipèdeclub Seniores op de verjaardag van prinses Wilhelmina op 31 augustus wielerwedstrijden op het Vredenburg in Utrecht. Net als in Maastricht gingen aan deze wedstrijden feestelijke intochten van fietsers door de stad vooraf en werden ze omlijst met concerten en diners. Op het Vrijthof en op het Vredenburg werden ten bate van de wedstrijden tijdelijke wielerbanen gebouwd.

Eigen wielerbaan

De bond streefde  naar een eigen wielerbaan. Ze verwachtte dat zo’n baan goede propaganda voor het fietsen zou zijn. Aanvankelijk wilde de ANWB een  wielerbaan starten in Bussum, op het terrein van de plaatselijk paardensportvereniging, maar de aanleg bleek  te duur. Toen in 1885 in Nijmegen een comité werd gevormd om een permanente wielerbaan op te richten, steunde de ANWB dit initiatief en kocht ze aandelen in de opgerichte exploitatiemaatschappij, die op een terrein achter  sociëteit ‘De Vereniging’ een baan aanlegde. In de zomer van 1885 werden op deze baan nationale wedstrijden op hoge bi’s, driewielers en tandems uitgeschreven.  

In navolging van de Nijmeegse baan legden plaatselijke comités vervolgens ook permanente wielerbanen aan op het Museumplein in Amsterdam, in Scheveningen, Utrecht, Venlo, Sittard, Baarn en andere plaatsen. De stortvloed van wielerbanen illustreerde hoe populair het wielrennen in deze periode was. Veel banen bleken echter verliesgevend en een kort leven beschoren. Ook de baan in Nijmegen hield er snel mee op.

 

··

Arnhem en Utrecht

De in 1891 opgerichte wielerbaan aan de Velperweg in Arnhem bleek succesvoller. Begin jaren negentig organiseerde de ANWB hier jaarlijks nationale kampioenschapen, elk jaar omlijst met toertochten in de omgeving, optochten door de stad en muziekuitvoeringen. Ook op andere banen organiseerde de ANWB dergelijke wedstrijden. Er namen  renners van naam en faam deel. Zo reed tijdens de nationale kampioenschappen op de Utrechtse Baan onder andere Herman Gorter mee, naast dichter ook een verwoed sportman. De hoofdwedstrijd over tien kilometer – twintig rondes – werd gewonnen door Jaap Eden. Eden ontving hiervoor uit  handen van ANWB-voorzitter Edo Bergsma een zilveren beker. Bergsma was zelf in zijn jonge jaren ook een verwoed wielrenner.

Wegwedstrijden

Behalve op de baan organiseerde de ANWB wedstrijden op doorgaande klinkerwegen. De straatweg Amersfoort – Ede was het meest populair bij de organisatoren. Op deze weg werden verschillende afdelingskampioenschappen gereden, maar ook nationale kampioenschappen. Voor alle wedstrijden was een rijbewijs van de ANWB verplicht. De bond verstrekte deze rijbewijzen alleen aan goed bekend staande amateurrijders. Uitslagen en records werden gepubliceerd in De Kampioen.

De ANWB bleef wedstrijden organiseren tot en met 1897. Volgens de vereniging was het inmiddels niet meer nodig om wedstijden te organiseren om het fietsen populairder te maken. Ook was ze bang dat het wedstrijdwezen met zijn periodiek voorkomende gevallen van omkoping en elkaar van de baan af rijden en andere schandalen zelfs afbreuk zou doen aan de populariteit van het fietsen.